Συνέντευξη για το Ζέν, του Μιχάλη Καρπαθίου

Αναρωτιέμαι τι σχέση μπορεί να έχει το Ζεν με το υποβρύχιο κυνήγι;

Ο βουδισμός αποτελεί φιλοσοφία και όχι θρησκεία. Γεννήθηκε στην Ινδία, εδραιώθηκε στο Θιβέτ
με τον Βουδισμό και στην Κίνα συνδυάστηκε με τον Ταοισμό και έφτασε στο απόγειό του στο
Ιαπωνικό Ζεν Μαχαγιάνα . Όμως, αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι οι ουσιαστικές
αρχές Ζεν είναι παγκόσμιες. Θα μπορούσα να πω για παράδειγμα ότι ο Ιησούς Χριστός, ο
Σωκράτης, ο Ηράκλειτος και άλλοι πολλοί που δεν συγκαταλέγονται στους πραραδοσιακούς
βουδιστές της Ζεν παράδοσης, παραταύτα είναι από τους σημαντικότερους δασκάλους του Ζεν. Το
Ζεν, ένας από τους βασικότερους λόγους που έχει κάνει την υπέρβαση σε σχέση με όλα τα
φιλοσοφικά παρελθοντικά ρεύματα είναι ότι μετέτρεψε τα πάντα σε διαλογισμό: την κηπουρική, τις
πολεμικές τέχνες, την ξιφασκία, την τοξοβολία, το βάδισμα, το να φτιάχνεις και να απολαμβάνεις
το τσάι σου… Υποστηρίζει ότι όλες οι πράξεις της ζωής μας μπορούν να μεταμορφωθούν σε
διαλογισμό. Το υποβρύχιο ψάρεμα είναι μόνο η αφορμή, αποτελεί την σκληρή επικάλυψη του
όστρακου που μέσα του κρύβει το μαργαριτάρι. Η σχέση του κυνηγού με την φύση, τη θάλασσα,
την σκόπευση και τα θηράματα αποτελούν συμβολικά σημεία αναφοράς για την κατανόηση της
φύσης του νου. (Έτσι λοιπόν, με αφορμή το υποβρύχιο κυνήγι,) καθώς ο αναγνώστης διαβάζει τις
βιωματικές ιστορίες του συγγραφέα, θα προσαρμόσει τις βασικές αρχές του ευ ζην στα δικά του
μέτρα και σταθμά, για να συντονιστεί με τα αιώνα μυστικά που θα τον οδηγήσουν στο μονοπάτι
της αυθόρμητης τελειότητας της ζωής. Θα ανακαλύψει τα πολύτιμα μαργαριτάρια του Ζεν, τα
οποία ως φάροι ζωής μας συντονίζουν με την αυθεντική μας ύπαρξη.

Ποια ήταν η βαθύτερη πρόθεση πίσω από την συγγραφή αυτού του βιβλίου ;
Η λέξη Ζεν χρησιμοποιήθηκε διότι στην ουσία της είναι ότι πιο κοντινό σαν έννοια σε αυτό που
θέλει να εκφραστεί μέσα από εμένα. «Η προσπάθειά μου μέσα από αυτό το βιβλίο είναι να γίνει ο
άνθρωπος ανοιχτός σε όλες τις δυνατότητες που υπάρχουν, να αμφιβάλει αδυσώπητα για όλα τα
όρια που τον περιβάλλουν ώστε να μπορεί να κινηθεί, να μπορεί να αλλάξει. Έτσι, μια μέρα καθώς
παλεύει με όλο του το είναι, αυθόρμητα θα γεννηθεί μια διορατικότητα που θα είναι αποκλειστικά
δική του, πέρα από δόγματα, μόνο μέσα από την κατανόηση του εαυτού του, μεταμορφώνοντας τη
σκλαβιά σε ελευθερία. Πράττοντας μ’ αυτόν τον τρόπο, δεν πολεμά μόνο στο πλευρό της ύπαρξης,
μα δημιουργεί ολοένα και περισσότερη ύπαρξη. Ολοκληρώνεται και εκπληρώνει κάθε του χρέος,
όταν φτάσει στο σημείο να κατανοήσει ότι δεν υπάρχει έτοιμος δρόμος, ούτε δάσκαλοι, ούτε
διδασκαλία. Ότι ο καθένας, για να ξεφύγει από το πεπερασμένο και να ακουμπήσει το αιώνιο,
οφείλει να το κάνει μόνος του καταστρέφοντας τελείως κάθε μίμηση όσο οδυνηρό και αν είναι, όσο
κι αν σε φοβίζει, τότε, μόνο θα αναδυθεί η αυθεντικότητά σου. Στην εποχή μας υποφέρουμε από
μοντερνισμό, είμαστε  ασθενείς από την άρρωστη συνθηκολόγηση του μεταμοντέρνου δήθεν
πνευματικού δρόμου. Πιστεύω, πως είναι καλύτερα να ζεις στο περιθώριο  πάρα ανάμεσα στον
πνευματικό υλισμό. Οι δήθεν πνευματικά ηθικοί ακολουθούν ένα άκαμπτο κομφορμισμό από
αδυναμία να γίνουν ανήθικοι. Για τον λόγο αυτό δεν εντάχθηκα ποτέ στα πλαίσια κάποιου
ιδρύματος ή κάποιας οργάνωσης αλλά ούτε και ακολούθησα τυφλά κάποιον ειδήμονα
αναπαράγοντας αυτοματοποιημένα τα λεγόμενα του. Δεν είμαι καν οπαδός του Ζεν ή του Τάο.
Δεν  είμαι οπαδός ούτε του ίδιου μου του εαυτού. Το μόνο που με διακατέχει είναι μια δίψα
για γνώση και  αισθητική, και αυτή η αισθητική είναι η ηθική μου, η οποία με οδήγησε  στην 
ανακάλυψη του ωραίου, της αρμονίας και του μέτρου σε κάθε διάσταση του γίγνεσθαι.

Πιστεύεται ότι για εμάς τους Ελληνες είναι μια προσέγγιση το Ζεν που μπορεί να μας
ταιριάζει με βάση την ιστορία μας;
Μέσα στο πολύχρονο και διαπολιτισμικό σεργιάνι μου στο μονοπάτι της πνευματικότητας, η γεύση
της Ελλάδας και της θάλασσας ήταν αδύνατον, να μη χαραχθούν στην ψυχή μου. Οι ρίζες μου
παραμένουν εκεί που ως παιδί μάτωσα τα γόνατά μου και λάξευσα τον ανδρισμό μου, εκεί όπου η
θάλασσα δένει το λευκό με το γαλάζιο και η ουσία μετατρέπεται σε φως. Με τέτοιο τρόπο ζει η
Ελλάδα - μαζί με τους θρύλους της, καθώς η διαχρονική παρουσία της με μία κόσμια και
ταυτόχρονα απόκοσμη ομορφιά θα συνεχίσει να σμιλεύει την πνευματική εξέλιξη του ανθρώπινου
είδους. Το παράδοξο μονοπάτι του Ζεν το συναντούσα καθώς γινόμουν φορέας του χρόνιου
ρυθμού, και μέσα από την γονιμοποιό βακχεία του Διονύσου, ταξίδευα στην ιερή μανία και την
έκσταση. Αυτό αποτελούσε την υπέρβαση του νου, κι έναν ύμνο πάνω στον διχασμό της
ανθρώπινης ψυχής, μεταξύ λογικής και ένστικτου, και την έκφραση των αλληλοαναιρετικών και
ρευστών ταυτοτήτων, Απόλλωνα και Διονύσου. Είχα ενσωματώσει ότι ουσία της ζωής δεν μπορεί
να γίνει κατανοητή μέσα από την χρήση του εγκεφάλου. Η αίσθηση της «Μέθεξης» πολλές φορές
συνεπάγεται αυτό που οι Μαινάδες (Ιέρειες του θεού Διονύσου) επιδίωκαν, την Μυσταγωγική
Μανία-Έκσταση. Η Μυσταγωγική Μανία αποτελεί αυτό που ονομάζει το Ζεν φώτιση, και
βρίσκεται πέρα από τα όρια του νου.Τα μεγαλύτερα αγαθά, λέει ο Σωκράτης στον Φαίδρο, μας
έρχονται δια της Μανίας, και ο Πλατών συμπληρώνει, με την προϋπόθεση ότι η Μανία μας
δίνεται από Θεία Δωρεά.

Αυτά που περιγραφής αποτελούν εμπειρίες στις οποίες είχες φλερτάρει με το θάνατο και
αφορούν δικάσου βιωματικά περιστατικά. Τι δηλώνει αυτό για εσένα ;
Υπήρξε μια περίοδος στη ζωή μου που αισθανόμουν ο τελευταίος, ο πιο μοναχικός από τους
ανθρώπους, στερημένος από αγάπη και φιλία, η ψυχή μου, χόρεψε σαν παλιά μαούνα
σκεπασμένη στην αλμύρα σε τερατώδη θάλασσα και χωρίς προορισμό ! Ήμουν στο μεταίχμιο
μεταξύ θεού και ζώου, τρέλας και λογικής, τάξεως και χάους, είμαι και δεν είμαι, ζωής και
θανάτου, οργισμένος και πράος. Καθώς αυτό το ερωτικό παιχνίδι των αντίθετων δυναμικών
συνέβαινε, εμπνεόμουν να αφήσω τις αντιστάσεις του Εγώ μου και να επιτρέψω στη ζωή να
διεισδύσει μέσα μου. Δεν μπορούσα να είμαι ένα  γρανάζι μέσα στον κοινωνικό ιστό με τα
κομφορμιστικά δεδομένα, δεν έπαιρνα την  περσόνα μου στα σοβαρά. Εγώ ένας τσαρλατάνος,
είχα πλήρη επίγνωση, κι είχα εκμεταλλευθεί απολύτως την ηλιθιότητα, την κενότητα, την
απληστία και την ματαιοδοξία των κοινωνικών επιταγών, δεν είχα την αυθάδεια να θεωρώ τον
εαυτό μου εμπορεύσιμο, ένα δημόσιο κλόουν . Αποτυχία όμως για εμένα ήταν οτιδήποτε με
απομάκρυνε  από τον Θεό  εντός μου, ζούσα σαν να μην υπάρχω, είχα αποτύχει κοινωνικά, όμως
αισθανόμουν πετυχημένος υπαρξιακά και συναισθηματικά. Δεν είχα παντρευτεί ούτε είχα σκοπό
να παντρευτώ και να κάνω παιδιά και έτσι να κερδίσω την κοινωνική αποδοχή για τον ιερό ρόλο
του γονέα. Δεν φοβόμουν να πεθάνω μόνος και ούτε ήθελα να κάνω παιδιά για να με
γηροκομήσουν, ήμουν ένας (αλήτης).  Ξέρεις, η λέξη αλήτης έχει μεγάλη σχέση με την λέξη
πλανήτης, ο πλανήτης περιστρέφεται στο περιθώριο όπως και ο αλήτης  και αυτό του δίνει την
δυνατότητα για μια πιο σφαιρική αντίληψη της κοινωνίας και της ζωής, ήμουν ένα (spiritual
αλάνι). Από τα πολλά που ήθελα να μάθω, τα παρά πολλά, επέτρεψε μου να σου πως ένα
ποθούσε η ψυχή μου προπάντων άκρως αυστηρά και απόλυτα, την ελευθερία. Κάθε αλλαγή
ήταν και ένας μικρός θάνατος, και κάθε νέα αρχή μια νέα ζωή, έτσι ξόρκιζα την φθορά σε μικρές
δόσεις, κι έτσι υπενθύμιζα στον εαυτό μου πως να αισθάνεται ζωντανός. Δεν φοβόμουν τον
οργισμένο Ποσειδώνα, οι ιδέες είναι θάλασσες που έπρεπε να τις διασχίσω , και όχι λιμάνια για
να αράξω. Έτσι προέτρεπα τον εαυτό μου να μπει σε νησιά πρωτοειδωμένα. Δεν ήθελα να
γίνω  σκλάβος της συνήθειας, ένας άνθρωπος ο οποίος  δεν είναι ευτυχισμένος στη δουλειά του
και την οικογένειά του. Δεν ήθελα να γίνω ένας ακόμα άνθρωπος που δεν θα ρισκάρει τη σιγουριά του για την αβεβαιότητα του να τρέξει πίσω από ένα όνειρο, και το εγκαταλείπει
προτού το αρχίσει. Έμαθα τελικά ότι μέσα Βαθιά στο χειμώνα της ψυχής μου πίσω από την
υπερβολή και την σκληρότητα ζούσε μια ανίκητη άνοιξη και υπήρχε απεριόριστη ευαισθησία. Η
εμπειρία μου έπεσε σαν μετεωρίτης πάνω στην παγωμένη λίμνη της καρδιάς μου.

Τι είναι αυτό που σας έχει μείνει ως νόημα στη ζωή μέσα από την μέχρι τώρα διαδρομή σας ;
Η ελευθερία, η αλήθεια, η αγάπη, ο Θεός, το σωστό, αυτές είναι έννοιες που ανήκουν σε αυτούς
που είναι τρομοκρατημένοι με το σύμπαν, τη ζωή. Οι έννοιες αυτές δεν είναι φίλοι σου ούτε, όμως,
το λάθος, το μίσος, ο θυμός και ο φόβος είναι εχθροί σου. Αυτός ο μηδενισμός όμως δεν έχει σκοπό
να σε βγάλει από τον δρόμο της αρετής και να σε βάλει στο δρόμο της κακίας. Έχει σκοπό να σε
διδάξει ότι η φύση των φαινομένων είναι η κενότητα. Αν απελευθερωθείς από τις έννοιες αυτές, θα
είσαι στο τελευταίο σκαλοπάτι πριν την αφύπνιση. Όλα τα συμβάντα είναι ένα απατηλό και μαγικό
παιχνίδισμα της κοσμικής αρχής στον καθρέπτη της υποκειμενικής μας αντίληψης. Κάθε πρόθεση
σου είναι αυθόρμητη και προκύπτει από την αυθεντική σου φύση. Δεν υπάρχουν φωτισμένοι, δεν
υπάρχει ανώτερος ή κατώτερος  εαυτός. Γι’  αυτό πρέπει να κάνουμε το ταξίδι μας στον κόσμο
αυτό χαρούμενο, απολαυστικό, γεμάτο ευδαιμονία και να παραδώσουμε τον κόσμο αυτό
ομορφότερο, με περισσότερη συνείδηση και αισθητική από αυτόν που λάβαμε. Αυτή είναι η
πληρωμή μας, και αυτό το χρέος μας, σε αυτούς που θα έρθουν.

Θεωρείτε τον εαυτό σας ένα πνευματικό άτομο ;

Όχι, είμαι αντι πνευματικός, βαθύτατα επιφανειακός, και αντι Δια -λογιστής, σε σχέση με το πως
προσεγγίζει την πνευματικότητα και τον διαλογισμό ο μέσος άνθρωπος σήμερα.
Η πνευματικότητα του είναι lifestyle και αποτελεί το ισχυρότερο καταφύγιο του νευρωτικου
ατόμου και του ναρκισσισμού.
Θεωρεί ότι βρίσκετε σε καλύτερη θέση σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο διότι έχει την πανοπλία
της πνευματικότητας σαν οχυρό για να κρύψει την κενότητα της ψυχής του μέσα από μεγάλα λόγια
και οράματα. Φιλοδοξεί την φώτιση και την ολοκλήρωση, όμως στην ουσία μόνο η προοπτική
αλλάζει σε σχέση με αυτόν που επιθυμεί τα χρήματα την ύλη. Η φιλοδοξία του παραμένει η αιτία
που δεν του επιτρέπει να ζήσει ολοκληρωτικά το παρόν.