Η Ικαρία περιλαμβάνεται στις πέντε περιοχές παγκοσμίως όπου οι άνθρωποι ζουν περισσότερο, είναι πιο υγιείς και έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής. Αυτές οι περιοχές ονομάζονται οι «Μπλε Ζώνες της μακροζωίας» (ΒΖ). Η σύγκριση των διατροφικών μοντέλων και των πέντε BZs είναι αρκετά δύσκολη για διάφορους λόγους, συμπεριλαμβανομένων των εθνικών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών και του τρόπου ζωής. Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nutrients στην οποία συμμετείχαν ο ΕΛΓΟ-Δήμητρα καθώς και Πανεπιστήμια της Ιταλίας, της Τσεχίας, της Γεωργίας, του Ιράκ, της Εσθονίας και του Πακιστάν είχε στόχο να αναλύσει τα πικρά άγρια χόρτα Ικαρίας και πόσο συμβάλουν στην καλή υγεία των κατοίκων του νησιού η διατροφική κληρονομιά των οποίων, έχει γίνει ολοένα και πιο δημοφιλής την τελευταία δεκαετία.
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε σε 11 χωριά της κεντρικής Ικαρίας μεταξύ των οποίων Εύδηλος, Γιαλισκάρι, Άγιος Πολύκαρπος, Καραβόσταμο, Κάμπος, Ράχες, Καστανιές, Κεραμέ, και Κοσίκια.
Μέσα από 31 συνεντεύξεις, καταγράφηκαν συνολικά 56 άγρια πράσινα φυτά μαζί με τις μαγειρικές τους χρήσεις, τις γλωσσικές ετικέτες και τις τοπικές γεύσεις τους. Μερικά από αυτά είναι Μολόχα, Καυκαλίθρες, Τσουκνίδες, βλήτα, Κρίταμο, Σταμναγκάθι, Ραδίκια, οβριές, Μάραθο, Κολιτσίδα, Λουμπίνα, Γλιστρίδα, Βρούβες, Αγριασίκια, σκόλιμπρος και Στριφούλια. Τα περισσότερα από τα χόρτα που συγκεντρώθηκαν περιγράφηκαν ως πικρά.
Πολλές από τις βασικές τροφές της Μεσογειακής διατροφής χαρακτηρίζονται από πικρία ή είναι πικάντικα, ή και τα δύο, και μελέτες σε μοριακό επίπεδο έχουν αποδείξει μια σύνδεση μεταξύ των ενώσεων με αυτές τις αισθητηριακές ιδιότητες και ορισμένων από τις ευεργετικές επιδράσεις τους στην υγεία. Το ελαιόλαδο, για παράδειγμα, περιέχει αρκετές φαινολικές ενώσεις υπεύθυνες όχι μόνο για την πικρία και την πικάντικη γεύση του, αλλά και για πολλές θετικές επιδράσεις στην υγεία. Η ελαιοκανθάλη, μια από τις πιο αντιπροσωπευτικές βιοφαινόλες του ελαιολάδου, η οποία είναι πικρή και προκαλεί μια περίεργη πικάντικη αίσθηση σχεδόν αποκλειστικά στο λαιμό, έχει αποδειχθεί ότι έχει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.
Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα (μεταξύ άλλων) πως η διατροφική κληρονομιά της κεντρικής Ικαρίας με βάση τα άγρια χόρτα περιλαμβάνει πενήντα έξι βοτανικά είδη, από τα οποία εντοπίστηκαν πενήντα πέντε. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη Ικαριώτες από 40 έως 84 ετών έδειξαν μία προτίμηση κυρίως στα πικρά/πικάντικα άγρια χόρτα, και στη μελέτη αναφέρεται το αποτέλεσμα ως «το πικρό είναι καλύτερο». Η πικρή γεύση φαίνεται ότι έπαιξε έναν επιπλέον κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της γνώσης των άγριων χόρτων. Μερικά από τα καταγεγραμμένα χόρτα ήταν διαθέσιμα σε τοπικές αγορές αγροτών της Ικαρίας και στις τοποθεσίες μελέτης και βρίσκονται στο μενού σχεδόν κάθε ταβέρνας, όπου το καλοκαίρι πολλοί τουρίστες απολαμβάνουν σπιτικά ελληνικά πιάτα Μεσογειακής Διατροφής.
Τα περισσότερα από τα καταγεγραμμένα είδη καταναλώνονταν συχνά την άνοιξη, είτε βρασμένα και καρυκευμένα με ελαιόλαδο και λεμόνι είτε ως γέμιση σε αλμυρές πίτες. Αν και οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες στη μελέτη συμφώνησαν ότι οι νέοι δεν γνωρίζουν πολλά για τα χόρτα, οι ερευνητές παρατήρησαν νεαρούς Ικαριώτες αγρότες να προσπαθουν να θέσουν ξανά στο επίκεντρο τη βιώσιμη τοπική διατροφή, τη βιολογική γεωργία και τα άγρια χόρτα. Αυτό μπορεί επίσης να οφείλεται στο κοινωνικο-πολιτιστικό πλαίσιο της Ικαρίας, η οποία, από ένα από τα φτωχότερα νησιά της Ελλάδας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έχει μετατραπεί όλο και περισσότερο, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, σε σημαντικό κόμβο για πολλούς νέους στην Ελλάδα και νότια Ευρώπη, που θέλουν να επανασυνδεθούν με τη φύση μέσω κοινωνικών έργων και να απορρίψουν τον μαζικό τουρισμό και τον καπιταλιστικό καταναλωτισμό. Η κοινωνικότητα και τα έθιμα διανομής του φαγητού που συνδέονται με τα Πανηγύρια δημιουργούν την εμβληματική ικαριακή διαγενεακή ευθυμία. Η ικαριώτικη κοινωνική ευημερία που αποκτάται μέσω αυτής της βαθιάς κουλτούρας της συντροφικότητας είναι πιθανώς επίσης ένας από τους παράγοντες που καθιστούν την Ικαριακή διατροφή τόσο πολύτιμη, όπως συζητείται σε άλλα έργα και μια πολύτιμη κληρονομιά για την ίδια. Επίσης όπως τονίζεται στη μελέτη, στην ικαριώτικη κοινωνία οι προσωπικές σχέσεις έχουν γενικά μεγάλη αξία. Σύμφωνα με τον Zouras, μια 89χρονη γυναίκα περιέγραψε τη σχέση της με τους γείτονες με αυτόν τον τρόπο:
«Λένε εδώ «ο γείτονάς σου είναι ο αδερφός σου», αλλά μερικές φορές ο γείτονάς σου είναι πιο σημαντικός γιατί υπάρχει κάποιος να απευθυνθείς σε περίπτωση ανάγκης…».
Η τρέχουσα έρευνα μπορεί να παρέχει μια βάση που θα μπορούσε να συμβάλει στην καλύτερη κατανόηση των δεσμών μεταξύ του τμήματος των άγριων φυτών της Μεσογειακής διατροφής, της αντίληψης γεύσης και της υγείας στη Μεσόγειο. Συνιστάται ανεπιφύλακτα μελλοντικές μελέτες διατροφής να αφορούν ιδιότητες που προάγουν την υγεία που σχετίζονται με την κατανάλωση άγριων πράσινων φυτών. Τελικά, η ενθάρρυνση περισσότερων ερευνών και αποδείξεων ότι το «πικρό είναι καλύτερο», τόσο σε πολιτιστικό όσο και σε μοριακό επίπεδο, θα μπορούσε να εμπνεύσει και να ενισχύσει προγράμματα που στοχεύουν στην προώθηση της ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τη σημασία της κληρονομιάς των πικρών τροφίμων για τη βελτίωση της υγείας και της ευημερίας.
Για να διαβάσετε ολόκληρη τη μελέτη πατήστε ΕΔΩ.
Αναφερόμενα άγρια χόρτα της Ικαρίας και οι τοπικές ονομασίες τους, τοπικές μαγειρικές χρήσεις, αναφερόμενη αντιληπτή αισθητηριακή ταξινόμηση και συχνότητα αναφοράς.
Botanical Taxon or Taxa; Botanical Family (Botanical Voucher Specimen Code)
Recorded Local Name(s) (in Singular or Plural)
Used Parts
Local Sensory Classification
Local Culinary Uses
Quotation Index
Alcea rosea L.; Malvaceae (IK17)
Molocha
Leaves
Gly
Boiled
R
Allium ampeloprasum L.; Amaryllidaceae (IK28)
Agriopraso
Whole plant
Myr
Pies cooked with rice
C
Allium vineale L.; Amaryllidaceae
Agrioskordo
Whole plant
Myr
Seasoning
R
Amaranthus blitum L. and possibly other Amaranthus species; Amaranthaceae
Vlito
Leaves
Gly
Boiled, stewed with tomatoes
VC
Anchusa hybrida Ten.; Boraginaceae (IK36)
Shipita
Young aerial parts
Gly
Salads, boiled
C
Asparagus acutifolius L.; Asparagaceae (IK27)
Agriasfaragia
Shoots
Pik
Cooked with eggs
C
Calendula arvensis L.; Asteraceae (IK01)
Not recorded
Leaves
Gly
Boiled
R
Carduus pycnocephalus L.; Asteraceae (IK10)
Gaidoroga, Agathi
Young stems
Pik
Boiled
C
Crithmum maritimum L.; Apiaceae (IK29)
Kritamo
Young aerial part
Gly
Pickled, salads
C
Cichorium spinosum L.; Asteraceae
Stamnagathi
Rosettes
Pik
Salads, boiled
C
Cirsium vulgare (Savi) Ten.; Asteraceae (IK11)
Gaidoraga, Agathi
Young leaves
Pik
Boiled
C
Colocasia esculenta (L.) Schott; Araceae *
Glikopatates
Young leaves
Gly
Diverse wrapping material in cooking
R
Crepis fraasii Sch.Bip. (IK33), C. sancta (L.) Bornm. (IK15), and possibly other Crepis spp.; Asteraceae
Radiki
Rosettes
Pik
Boiled
VC
Cucurbita maxima Duchesne; Cucurbitaceae *
Kolokithi
Shoots
Gly
Boiled
R
Cynara cardunculus subsp. cardunculus; Asteraceae
Agriaginara
Flower receptacles
Gly
Salads, boiled
C
Daucus carota L.; Apiaceae
Agriokaroto
Young aerial parts
Myr
Pies
C
Dioscorea communis (L.) Caddick and Wilkin; Dioscoreaceae
Ovries
Shoots
Pik
Cooked with eggs
C
Echium plantagineum L.; Boraginaceae
Voidoglossa
Leaves
Gly
Boiled
R
Eruca vesicaria (L.) Cav.; Brassicaceae (IK05)
Roka
Young aerial parts
Pik
Salads
C
Ficus carica L.; Moraceae
Agriasikia
Unripe fruits
Gly
Preserves
C
Foeniculum vulgare Mill.; Apiaceae (IK22)
Maratho
Young aerial parts
Myr
Boiled and pies, dolmade filling
VC
Galium rotundifolium L.; Rubiaceae (IK26)
Kolitzida
aerial parts
Gly
Boiled
R
Hyoseris scabra L.; Asteraceae (IK07)
Radiki
Rosettes
Pik
Boiled
VC
Hypochaeris glabra L.; Asteraceae (IK32)
Glikosiridi, Radiki
Rosettes
Gly
Boiled
C
Ipomoea batatas (L.) Lam.; Convolvulaceae *
Glikopatates
Shoots
Gly
Boiled
R
Lapsana communis L.; Asteraceae (IK02)
Petrouchia, Petrukki
Rosettes
Gly
Boiled and pies
C
Leontodon tuberosus L.; Asteraceae (IK14, IK25)
Radiki, Pikrosiridia
Rosettes
Pik
Boiled
VC
Lupinus albus L.; Fabaceae (IK30)
Loumbina
Shoots
Gly
Salads
R
Malva neglecta Wallr. (IK18), and M. parviflora (IK37); Malvaceae
Molocha
Leaves
Gly
Boiled
R
Mentha longifolia (L.) L.; Lamiaceae
Diosmos, Iosmos
Leaves
Myr
Seasoning
C
Muscari comosum (L.) Mill.; Asparagaceae
Vorvos
Bulbs
Pik
Boiled and pickled
VC
—
Aerial parts
Gly
Boiled
R
Origanum onites L.; Lamiaceae (IK31)
Rigani
Flowering tops
Myr
Seasoning
VC
Papaver rhoeas L.; Papaveraceae
Paparouna
Rosettes
Gly
Boiled and pies
VC
Portulaca oleracea L.; Portulacaceae
Glistrida
Aerial parts
Gly
Salads
VC
Raphanus raphanistrum L.; Brassicaceae (IK06)
Vrouves
Young aerial parts
Pik
Boiled and pies
VC
Reichardia picroides (L.) Roth; Asteraceae (IK21)
Galatsida
Rosettes
Gly
Boiled and pies
VC
Rumex conglomeratus Murray; Polygonaceae (IK20)
Lahanes
Leaves
Gly
Boiled, cooked with eggs, pies, dolmades
C
Rumex pulcher L.; Polygonaceae (IK35)
Lapatho
Leaves
Gly
Boiled
R
Satureja thymbra L.; Lamiaceae
Thimbra
Aerial parts
Myr
Seasoning
R
Scolymus hispanicus L.; Asteraceae
Askolimbros
Young aerial parts
Gly
Boiled
C
Silene vulgaris (Moench) Garcke; Caryophyllaceae (IK19)
Strifulia
Young aerial parts
Gly
Pies
C
Sinapis alba L.; Brassicaceae (IK13)
Vrouves
Young aerial parts
Pik
Boiled and pies
VC
Solanum nigrum L.; Solanaceae (IK09)
Stifno
Leaves
Pik
Boiled
C
fruits
Fruits
Gly
Chutney
R
Sonchus oleraceus L. (IK12), and possibly other Sonchus spp.; Asteraceae
Tzochos
Young aerial parts
Gly
Boiled and pies
VC
Taraxacum minimum (V.Brig.) N.Terracc. (IK16), and possibly other Taraxacum spp.; Asteraceae
Radiki, Pikrosiridia
Rosettes
Pik
Boiled
VC
Tordylium apulum L.; Apiaceae
Kaftkalithra
Rosettes
Myr
Salads, boiled
VC
Scandix pecten-veneris L.; Apiaceae (IK34)
Kaftkalithra
Rosettes
Myr
Salads, boiled
VC
Tragopogon porrifolius L.; Asteraceae
Tragopogon
Young aerial parts
Gly
Pies
R
Urospermum picroides (L.) Scop. ex F.W.Schmidt; Asteraceae
Agnosiridio, Glikochorto
Rosettes
Gly
Boiled
C
Urtica membranacea Poir. ex Savigny; Urticaceae (IK23)
Tzouknides
Young aerial parts
Gly
Boiled and pies
C
Vicia faba L.; Fabaceae *
Kukkia
Shoots
Gly
Boiled
R
Vitis vinifera L.; Vitaceae *
Ampeli
Shoots
Gly
Boiled
R
Unidentified taxon
Drosseridia
Rosettes
Gly
Boiled
R
* Cultivated taxa (used in “uncommon” ways); Gly = glykò: non-bitter; Pik = pikrò: bitter; Myr = myrodià: aromatic; VC = very commonly quoted: quoted by 40–100% of the study participants; C = commonly quoted: quoted by 10–39% of the study participants; R = rarely quoted: quoted by less than 10% of the study participants.
Αναφορά: Pieroni A, Morini G, Piochi M, Sulaiman N, Kalle R, Haq SM, Devecchi Α, Franceschini C, Zocchi DM, Migliavada R, et al. Το Bitter Is Better: Άγρια χόρτα που χρησιμοποιούνται στη Γαλάζια Ζώνη της Ικαρίας, Ελλάδα. ΘΡΕΠΤΙΚΕΣ ουσιες . 2023; 15(14):3242. https://doi.org/10.3390/nu15143242
Πηγή: https://cibum.gr/
Διαβάστε επίσης...
