Οιστρογόνα: Πως Επηρεάζουν την Υγεία μας

του Νικόλαου Ζέρβα, Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, MSc, Συγγραφέας του Βιβλίου "από το ράφι στο καρότσι οδηγός διατροφής στο Supermarket"

Τα οιστρογόνα είναι βασικές ορμόνες που παίζουν ζωτικό ρόλο στη ρύθμιση πολλών λειτουργιών του σώματος. Παράγονται, κυρίως, στις ωοθήκες, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην αναπαραγωγή, αλλά υπάρχουν και στον ανδρικό οργανισμό σε μικρότερες ποσότητες. Ωστόσο, αυτές οι ορμόνες δεν επηρεάζουν μόνο το αναπαραγωγικό σύστημα, αλλά έχουν σημαντική επίδραση στην καρδιαγγειακή υγεία, στα οστά, στο δέρμα, ακόμα και στη διάθεση. Η ισορροπία των οιστρογόνων είναι κρίσιμη για την υγεία και την ευεξία. Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι ότι και η διατροφή παίζει καθοριστικό ρόλο στη διατήρηση αυτής της ισορροπίας.

Τι είναι τα οιστρογόνα;

Τα οιστρογόνα είναι μια κατηγορία στεροειδών ορμονών που συντίθενται κυρίως στις ωοθήκες των γυναικών, αλλά εκκρίνονται, επίσης, από τα επινεφρίδια και τον λιπώδη ιστό. Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι οιστρογόνων:

1. Οιστραδιόλη: Η πιο δραστική μορφή, που επηρεάζει τη γονιμότητα, το αναπαραγωγικό σύστημα και πολλές άλλες σωματικές λειτουργίες.
2. Οιστρόνη: Παράγεται κυρίως στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.
3. Οιστριόλη: Παράγεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Οι ορμόνες αυτές ρυθμίζουν τον έμμηνο κύκλο, επηρεάζουν την ανάπτυξη των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου, όπως το στήθος και οι γοφοί, και συμβάλλουν στη διατήρηση της υγείας των οστών και της καρδιάς. Στην περιεμμηνοπαυσιακή περίοδο, τα επίπεδα των οιστρογόνων μειώνονται, οδηγώντας σε συμπτώματα, όπως οι εξάψεις και οι νυχτερινές εφιδρώσεις.

Οιστρογόνα και υγεία

Τα οιστρογόνα επηρεάζουν πολλά συστήματα του οργανισμού. Παρακάτω ακολουθούν ορισμένες από τις πιο σημαντικές επιδράσεις τους:

1. Υγεία των οστών: Τα οιστρογόνα βοηθούν στη διατήρηση της πυκνότητας των οστών, μειώνοντας τον κίνδυνο οστεοπόρωσης. Μετά την εμμηνόπαυση, η μείωση των επιπέδων οιστρογόνων αυξάνει τον κίνδυνο απώλειας οστικής μάζας και κατά συνέπεια κατάγματος.
2. Καλή λειτουργία της καρδιάς: Τα οιστρογόνα επηρεάζουν τη χοληστερόλη, αυξάνοντας την "καλή" (HDL) χοληστερόλη και μειώνοντας την "κακή" (LDL) χοληστερόλη. Αυτός ο ρόλος σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων.
3. Διανοητική ευεξία και διάθεση: Τα οιστρογόνα έχουν άμεση επίδραση στη διάθεση και τον εγκέφαλο. Τα χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων έχουν συνδεθεί με συμπτώματα όπως κατάθλιψη, άγχος και δυσκολίες στη συγκέντρωση.
4. Υγεία του δέρματος: Τα οιστρογόνα συμβάλλουν στη διατήρηση της υγρασίας και της ελαστικότητας του δέρματος. Καθώς τα επίπεδα μειώνονται με την ηλικία, το δέρμα χάνει την ελαστικότητα και την ανθεκτικότητά του.

Πως επηρεάζονται τα επίπεδα οιστρογόνων

Τα επίπεδα οιστρογόνων μπορούν να επηρεαστούν από διάφορους παράγοντες, όπως η ηλικία, οι ορμονικές διαταραχές, η εγκυμοσύνη, το άγχος και η λήψη φαρμάκων. Η έλλειψη ή η υπερβολική παραγωγή οιστρογόνων μπορεί να προκαλέσει διάφορα προβλήματα υγείας, από ακανόνιστο κύκλο, μέχρι σοβαρότερα προβλήματα με την έμμηνο ρύση και τη γονιμότητα. Παράλληλα, οι διαταραχές  στα επίπεδα των οιστρογόνων έχουν σχετιστεί με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού.

Η Διατροφή και τα Οιστρογόνα

Η διατροφή μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τα επίπεδα οιστρογόνων στο σώμα, και κατ’ επέκταση να επηρεάσει την υγεία μας. Ορισμένες τροφές περιέχουν φυτοοιστρογόνα, δηλαδή ουσίες που μοιάζουν με τα οιστρογόνα και μπορούν να προσφέρουν παρόμοια ή αντίθετη δράση. Τα  φυτοοιστρογόνα βρίσκονται, κυρίως, σε τροφές φυτικής προέλευσης και έχουν την ικανότητα να αλληλεπιδρούν με τους υποδοχείς οιστρογόνων στο σώμα. Ωστόσο, η δράση τους έχει μικρότερη ένταση.

Τροφές που επηρεάζουν τα οιστρογόνα

1. Τρόφιμα πλούσια σε φυτοοιστρογόνα: Προϊόντα σόγιας (όπως το τόφου και το γάλα σόγιας), λιναρόσπορος, σουσάμι και όσπρια περιέχουν υψηλές ποσότητες φυτοοιστρογόνων, τα οποία μπορούν να αυξήσουν ή να μειώσουν τη δραστηριότητα των οιστρογόνων, ανάλογα με τις ανάγκες του σώματος.
2. Σταυρανθή λαχανικά: Λαχανικά, όπως το μπρόκολο, το κουνουπίδι και το λάχανο περιέχουν ουσίες που βοηθούν στην απομάκρυνση των υπερβολικών οιστρογόνων από τον οργανισμό. Αυτές οι τροφές βοηθούν στην καλύτερη λειτουργία του ήπατος, όπου γίνεται η μεταβολή και η διάσπαση των ορμονών και αποτελεί το κύριο μέρος μεταβολισμού των οιστρογόνων.
3. Λιπαρά ψάρια: Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που περιέχονται σε ψάρια, όπως ο σολομός και οι σαρδέλες μπορούν να μειώσουν την φλεγμονή και να υποστηρίξουν την ορμονική ισορροπία, ενώ παράλληλα προστατεύουν την καρδιά και τον εγκέφαλο.
4. Ολικής αλέσεως δημητριακά και φυτικές ίνες: Οι φυτικές ίνες είναι σημαντικές για την απομάκρυνση των υπερβολικών οιστρογόνων από το πεπτικό σύστημα. Μια διατροφή πλούσια σε ολικής αλέσεως δημητριακά, όπως το ψωμί ολικής άλεσης, η βρώμη, τα ζυμαρικά ολικής άλεσης και το καστανό ρύζι, υποστηρίζει τη διατήρηση των ορμονών σε φυσιολογικά επίπεδα στον οργανισμό.

Τρόπος ζωής και Ορμονική Ισορροπία

Η ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας και καλά λιπαρά, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ορμονική υγεία. Ταυτόχρονα, η αποφυγή υπερβολικής κατανάλωσης ζάχαρης, επεξεργασμένων τροφίμων και κορεσμένων λιπαρών μπορεί να βοηθήσει στη σταθεροποίηση των οιστρογόνων και άλλων ορμονών στον οργανισμό. Παράλληλα, ιδιαίτερα ευεργετικές είναι και άλλες συνήθειες του τρόπου ζωής, όπως η άσκηση, η διαχείριση του στρες, ο περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ και ο επαρκής ύπνος.

Συμπεράσματα

Τα οιστρογόνα είναι ζωτικής σημασίας για πολλές πτυχές της υγείας μας, και η ισορροπία τους μπορεί να επιτευχθεί με φυσικούς τρόπους, όπως η σωστή διατροφή και η υγιεινός τρόπος ζωής. Η κατανόηση του ρόλου της διατροφής στη ρύθμιση των οιστρογόνων μας δίνει τη δυνατότητα να υποστηρίξουμε την ορμονική μας υγεία και να αποτρέψουμε πολλά προβλήματα που συνδέονται με την ανισορροπία των ορμονών.

Επιλέγοντας ποικιλία τροφίμων, πλούσια σε πολύτιμα θρεπτικά συστατικά, όπως τα φυτοχημικά συστατικά, τα καλά λιπαρά και οι φυτικές ίνες, μπορούμε να ενισχύσουμε την ευεξία μας και να προστατεύσουμε την υγεία μας από ορμονικές διαταραχές που μπορεί να μας επηρεάσουν σε πολλά επίπεδα.

Βιβλιογραφία

Hamilton KJ, Hewitt SC, Arao Y, Korach KS. Estrogen Hormone Biology. Curr Top Dev Biol. 2017;125:109-146.

Domínguez-López I, Yago-Aragón M, Salas-Huetos A, Tresserra-Rimbau A, Hurtado-Barroso S. Effects of Dietary Phytoestrogens on Hormones throughout a Human Lifespan: A Review. Nutrients. 2020 Aug 15;12(8):2456. 

Simopoulos AP. The importance of the ratio of omega-6/omega-3 essential fatty acids. Biomed Pharmacother. 2002 Oct;56(8):365-79. 

Cheng CH, Chen LR, Chen KH. Osteoporosis Due to Hormone Imbalance: An Overview of the Effects of Estrogen Deficiency and Glucocorticoid Overuse on Bone Turnover. Int J Mol Sci. 2022 Jan 25;23(3):1376.

Albert KM, Newhouse PA. Estrogen, Stress, and Depression: Cognitive and Biological Interactions. Annu Rev Clin Psychol. 2019 May 7;15:399-423.