Παιδική Παχυσαρκία: Πώς να την προλάβετε - πώς να τη θεραπεύσετε...

Όσο περνούν τα χρόνια κι αλλάζουν οι εποχές, διακρίνω όλο και περισσότερο την "αμερικανοποίηση" στην ελληνική κοινωνία. Ένα νέο κι εμφανές δυτικό χαρακτηριστικό έχει αρχίσει να φαίνεται και στα σχολεία ή τα πάρκα μας. Μιλάω φυσικά για την Παιδική Παχυσαρκία, μία ιδιαιτερότητα που δεν ίσχυε - τουλάχιστον απ' όσο θυμάμαι - παλαιότερα, και που παίρνει πλέον όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις.

Κάποτε τα παιδιά έτρεχαν στους δρόμους και τα αγαπημένα τους παιχνίδια ήταν το κρυφτό, το κυνηγητό και το ποδήλατο. Σήμερα, είναι όλα μέσα στο σπίτι, καρφωμένα μπροστά στην τηλεόραση, τον υπολογιστή και τις βιντεομηχανές, ενώ από τα χέρια τους δεν λείπουν ποτέ τα παχυντικά σνακ. Αποτέλεσμα; Μία δραματική αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας, η οποία δεν επιβαρύνει μόνο τη σιλουέτα και την ψυχολογική κατάσταση ενός παιδιού, αλλά και τον οργανισμό του. Αν προσέξετε λοιπόν ότι το παιδί σας έχει τάση να παχύνει, βοηθήστε το από νωρίς να υιοθετήσει μία ισορροπημένη διατροφή και να ακολουθεί συστηματική άσκηση. Διαφορετικά, μεγαλώνοντας θα δυσκολευτεί περισσότερο να χάσει τα περιττά κιλά και θα γίνει ένας ενήλικας με σοβαρά προβλήματα υγείας.

Το φαινόμενο της παιδικής παχυσαρκίας κάνει πλέον την εμφάνισή του σε όλες τις βιομηχανοποιημένες χώρες του κόσμου. Η Ελλάδα μάλιστα, όπως διαβάζω σε έρευνες στο διαδίκτυο, έρχεται δεύτερη στην Ευρώπη μετά την Ιταλία στη συχνότητα εμφάνισης παιδικής παχυσαρκίας, ενώ στην παγκόσμια κατάταξη της παχυσαρκίας είναι τρίτη μετά τη Νότια Αφρική και το Κουβέιτ. Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και επισημαίνουν ότι με αυτούς τους ρυθμούς, σε 20 χρόνια θα πεθαίνουν περισσότερα παιδιά λόγω κακής διατροφής, παρά από οποιαδήποτε άλλη ασθένεια!

Γονίδια, αλλά και τρόπος ζωής
Αντίθετα με ό,τι πιστεύουν πολλοί, η παχυσαρκία δεν ευθύνεται μόνο στα γονίδια. Αναμφίβολα, η γενετική προδιάθεση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, όμως καθοριστική σημασία έχει και το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει το παιδί. Δεν είναι τυχαίο ότι γίνονται παχύσαρκα πολλά παιδιά που δεν έχουν γεννηθεί, αλλά έχουν υιοθετηθεί από παχύσαρκους γονείς. Η μη -ισορροπημένη διατροφή σε συνδυασμό με την καθιστική ζωή ή την ελλιπή σωματική άσκηση είναι οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν στην παιδική παχυσαρκία. Τα μέσα ψυχαγωγίας της νέας τεχνολογίας αποτελούν πόλο έλξης για τα παιδιά, τα οποία επιλέγουν για τον ελεύθερο χρόνο τους καθιστικές δραστηριότητες (όπως να παρακολουθούν εκπομπές στην τηλεόραση ή να παίζουν παιχνίδια στον υπολογιστή).
Έρευνες έχουν δείξει ότι κάθε ώρα που περνάει ένα παιδί καθημερινά μπροστά στην τηλεόραση, αυξάνει κατά 6-7% τον κίνδυνο να γίνει παχύσαρκο, ενώ για τα παιδιά που έχουν την ίδια τη συσκευή στο δωμάτιό τους, ο κίνδυνος μπορεί να αγγίξει και το 30%. Αξίζει να σημειωθεί ότι η τηλεόραση, πέρα από το ότι ευνοεί την καθιστική ζωή, συμβάλλει μέσω των διαφημίσεων και στην κακή διατροφή. Τα περισσότερα σποτ – ο βομβαρδισμός των οποίων προκαλεί πλύση εγκεφάλου στα παιδιά - αφορούν στην κατανάλωση παχυντικών σνακ.

Η ασθένεια της παχυσαρκίας – γιατί περί ασθένειας πρόκειται – πλήττει σε μεγαλύτερο ποσοστό τα αγόρια, με πιο επικίνδυνη ηλικία τα 6 έως 13 χρόνια. Όπως επισημαίνουν οι γιατροί, ένα υπέρβαρο παιδί έχει πολύ μεγάλες πιθανότητες να εξελιχτεί σε έναν παχύσαρκο ενήλικα με όλα τα προβλήματα υγείας που συνδέονται με το εν λόγω νόσημα: από χρόνιες καρδιαγγειακές παθήσεις και υπέρταση μέχρι διαβήτη και αλλοιώσεις του μεταβολισμού. Γι’ αυτό η ευθύνη βαραίνει από νωρίς τους γονείς, οι οποίοι θα πρέπει να κρατάνε υπό έλεγχο το βάρος του παιδιού τους.

Πρόληψη από την περίοδο της εγκυμοσύνης
Ως γνωστόν, η πρόληψη αποτελεί την καλύτερη εγγύηση για τη διατήρηση της υγείας. Έτσι λοιπόν, και σε αυτήν την περίπτωση, θα πρέπει να σκεφτείτε την υγεία του παιδιού σας από την περίοδο που αυτό είναι ακόμα έμβρυο. Μία ισορροπημένη διατροφή – που να περιλαμβάνει πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λιπαρά σε σωστές αναλογίες – είναι σημαντική όχι μόνο για σας, αλλά και για το παιδί σας: η γέννησή του σε φυσιολογικό βάρος αποτελεί «διαβατήριο» για μία καλή υγεία στο μέλλον.

Αφού έρθει το παιδί στη ζωή, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι είναι ιδιαίτερα καθοριστικά για το βάρος του τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του, κατά τα οποία δεν αυξάνεται μόνο ο όγκος των λιπωδών κυττάρων, αλλά και ο αριθμός τους. Αυτό σημαίνει ότι ένα υπέρβαρο παιδί θα δυσκολευτεί περισσότερο ως ενήλικας να ελέγξει το βάρος του και θα έχει μία αυξημένη προδιάθεση να γίνει παχύσαρκο, δεδομένου ότι θα μπορεί να μειώσει τις διαστάσεις των λιπωδών κυττάρων του, αλλά όχι και τον αριθμό τους. Με λίγα λόγια, είναι σημαντική μία καλή σχέση με τη ζυγαριά από νωρίς.
Υγιεινό κολατσιό

Από την ηλικία των 5 ετών και την έναρξη του σχολείου, πολύ σημαντικό ρόλο παίζει το κολατσιό. Στις καντίνες, πωλούνται παχυντικά σνακ και υπερθερμιδικά αρτοποιήματα, με τα οποία συχνά δεν χορταίνουν τα παιδιά και οδηγούνται να καταναλώνουν 2 ή 3. Είναι σημαντικό λοιπόν να βάζετε στη σάκα του παιδιού σας ένα χορταστικό και υγιεινό κολατσιό για το διάλειμμα: φροντίστε να κυμαίνεται γύρω στις 120-150 θερμίδες και να μην περιέχει έλαια, τα οποία είναι πλούσια σε κεκορεσμένα λίπη. Προσπαθήστε επίσης να μην δίνετε στο παιδί σας κάθε μέρα το ίδιο φαγητό. Εναλλάξτε το: για παράδειγμα, τη μία μέρα ένα μικρό σάντουιτς με γαλοπούλα και τυρί, την άλλη ένα γιαούρτι με δημητριακά, την επόμενη ένα φρούτο.

Συστηματική άσκηση
Παράλληλα με τη σωστή και ισορροπημένη διατροφή, εμφυσήστε στο παιδί σας την αξία της σωματικής άσκησης. Για να τα καταφέρετε, οδηγήστε το σε δραστηριότητες που να του προσφέρουν ευχαρίστηση: μόνο έτσι θα συνεχίσει να επιδίδεται σε αυτές και ως ενήλικας. Όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί, για τα μικρότερα παιδιά, ενδείκνυται περισσότερο το ελεύθερο παιχνίδι σε δημόσια πάρκα για μία ώρα τη μέρα, ενώ για τα μεγαλύτερα, συστήνεται μία συγκεκριμένη αθλητική δραστηριότητα, όπως κολύμβηση, άσκηση σε γυμναστήριο, ποδόσφαιρο ή ποδηλασία. Οποιοδήποτε σπορ είναι καλό, αρκεί να πραγματοποιείται συστηματικά. Επίσης, αν το σχολείο απέχει μικρή απόσταση από το σπίτι, τότε ενθαρρύνετε το παιδί σας να πηγαίνει με τα πόδια ή το ποδήλατο, και αποφύγετε να το πηγαίνετε εσείς με το αυτοκίνητο. Και όσο γι’ αυτούς που λένε ότι η γυμναστική ανοίγει την όρεξη, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι δεν χρειάζεται ένα πλήρες γεύμα για να την καταλαγιάσει. Μετά την άθληση, ο οργανισμός έχει ανάγκη να αναπληρώσει τα υγρά που έχασε: αρκεί λοιπόν ένα ποτήρι γάλα ή ένας φυσικός χυμός.

Απευθυνθείτε στους ειδικούς
Αν παρόλ’ αυτά το παιδί σας αρχίσει να παίρνει κιλά, τότε δεν θα πρέπει να περιμένετε πολύ. Μερικά από τα λάθη που κάνουν συχνά οι γονείς, είναι πρώτον ότι πιστεύουν ότι το παιδί τους θα καταφέρει να αδυνατίσει γρήγορα, ενώ αντιθέτως θα πρέπει να του θέσουν ρεαλιστικούς στόχους και να είναι ικανοποιημένοι ακόμα κι αν καταφέρει να παραμείνει στο ίδιο βάρος. Και δεύτερον, καταλαμβάνονται από μία ανυπομονησία, ενώ αντιθέτως σε αυτές τις περιπτώσεις απαιτούνται υπομονή και κατανόηση.
Αν το βάρος του παιδιού σας ξεφύγει εκτός ελέγχου, τότε είναι καλύτερα να απευθυνθείτε σε ένα κέντρο εξειδικευμένο στην αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας. Αυτό είναι άλλο ένα ταμπού που θα πρέπει να ξεπεράσει η ελληνική κοινωνία - νομίζω.

Διατροφικό πρόγραμμα σε εξειδικευμένο κέντρο
Τι μέθοδοι χρησιμοποιούνται σ’ αυτά τα κέντρα; Σε γενικές γραμμές, αποφεύγονται τα αυστηρά διατροφικά προγράμματα, αφού η επιβολή δίαιτας σε ένα παιδί θα το κάνει να αισθανθεί διαφορετικό από τα άλλα, και κατά πάσα πιθανότητα δεν θα έχει αποτέλεσμα και θα το οδηγήσει να τρώει κρυφά. Επιπλέον, θα το κάνει να νιώσει ενοχές για την εξωτερική του εμφάνιση, επιβαρύνοντας το ψυχολογικά και οδηγώντας το ακόμα και στην κατάθλιψη. Τα περισσότερα κέντρα βάζουν το παιδί στη διαδικασία να σκεφτεί πάνω στις διατροφικές του επιλογές και αυτό μέσω του παιχνιδιού: με ομαδικές επισκέψεις στα σούπερ-μάρκετ, την αναζήτηση του «σωστού» κολατσιού, κτλ. Με αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά μαθαίνουν να υπολογίζουν τις θερμίδες και να πραγματοποιούν συγκρίσεις ανάμεσα στα διάφορα σνακ του εμπορίου.

Επιπλέον, σημαντικό ρόλο στα κέντρα αυτά έχει η επιβράβευση. Για παράδειγμα, κάθε θετική συμπεριφορά αμείβεται με μία μάρκα. Αν το παιδί καταφέρει να συγκεντρώσει αρκετές μάρκες, τότε δικαιούται ένα συμβολικό δώρο. Έτσι, επιβραβεύεται η προσωπική προσπάθεια και ενισχύεται ο συναγωνισμός ανάμεσα στην ομάδα. Αξίζει να σημειωθεί τέλος ότι τα προγράμματα των εξειδικευμένων κέντρων προβλέπουν μαθήματα και για τους γονείς ή όσους περνούν πολλή ώρα με το παιδί (π.χ. γιαγιά, θεία, νταντά), έτσι ώστε να υιοθετήσουν τη σωστή συμπεριφορά απέναντί του και φυσικά να αποφεύγουν να γεμίζουν το σπίτι με παχυντικούς πειρασμούς.

Τονώστε την αυτοεκτίμησή του παιδιού
Είναι σύνηθες φαινόμενο τα παχύσαρκα παιδιά να μένουν χωρίς φίλους και να αποξενώνονται. Στα ομαδικά παιχνίδια, κανείς δεν τα θέλει. Στην παραλία, γίνονται στόχος δυσάρεστων αστείων. Σε αυτό το σημείο, η συμβολή των γονιών είναι καθοριστική. Υπάρχουν κάποιοι γονείς που τείνουν να υποτιμούν την κατάσταση (λέγοντας «λίγα ψωμάκια δεν είναι και το τέλος του κόσμου...»), ενώ άλλοι ζουν κάτω από υπερβολικό άγχος (λέγοντας «ω, Θεέ μου, πάχυνες κι άλλο»). Και οι δύο συμπεριφορές είναι λανθασμένες. Το παχύσαρκο παιδί έχει ανάγκη από κατανόηση και τόνωση της αυτοεκτίμησής του. Θα πρέπει λοιπόν να το πείσετε ότι πέρα από τα παραπανίσια κιλά, έχει κάποια άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που το κάνουν να ξεχωρίζει: για παράδειγμα, ένα ωραίο χαμόγελο ή ένα ταλέντο στη ζωγραφική. Θα πρέπει να το ενθαρρύνετε να είναι τολμηρό, αφού το βάρος είναι κάτι που μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο. Κι αν ανακαλύψετε ότι τρώει κρυφά; Δεν θα χρησιμεύσει σε τίποτα να του αυξήσετε τις ενοχές του. Αποφύγετε φράσεις του τύπου «εσύ δεν θα αλλάξεις ποτέ». Η αδυναμία του δεν θα πρέπει να θεωρείται ως μία ανεπανόρθωτη αποτυχία, αλλά ως ένα σημείο αφετηρίας, με φράσεις όπως «σήμερα δεν τα κατάφερες, μπορείς να δοκιμάσεις πάλι αύριο».

Τα παραπανίσια κιλά επηρεάζουν τη σεξουαλική ανάπτυξη του παιδιού;
Όσο για τη σεξουαλική ανάπτυξη ενός παχύσαρκου παιδιού, είναι λάθος αυτό που πιστεύουν πολλοί γονείς ότι τα παραπανίσια κιλά εμποδίζουν τη σωστή ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων. Όπως εξηγούν οι γιατροί, στα αγόρια ο λιπώδης ιστός τείνει, στο ύψος της ήβης, να καλύπτει λίγο το πέος, το οποίο φαίνεται μικρών διαστάσεων, ενώ στην πραγματικότητα είναι απολύτως φυσιολογικό. Όσον αφορά στα κορίτσια, είναι πιθανό το επιπλέον βάρος να προκαλέσει την πρόωρη άφιξη της εμμηνόρροιας, κάτι όμως που δεν αποτελεί πρόβλημα εξωτερικής εμφάνισης, αλλά έχει αντίκτυπο στην ψυχολογία του κοριτσιού, γι’ αυτό και θα πρέπει να το έχουν προετοιμάσει οι γονείς από νωρίς για τη σεξουαλική του ωρίμανση.

Δέκα κανόνες

1. Ελέγχετε το βάρος και το ύψος του παιδιού σας συχνά: τουλάχιστον κάθε έξι μήνες.
2. Φροντίστε να τρώει 5 γεύματα τη μέρα (πρωινό, δεκατιανό, μεσημεριανό, απογευματινό, βραδινό) και να αποφεύγει τα τσιμπολογήματα.
3. Προσφέρετέ του τουλάχιστον 5 μερίδες φρούτα ή λαχανικά ημερησίως.
4. Φροντίστε να πίνει πολύ νερό και περιορίστε του τα σακχαρούχα ποτά.
5. Μειώστε τα λιπαρά όταν μαγειρεύετε. Μεγάλη προσοχή στην κατανάλωση αλλαντικών, τηγανητών, καρυκευμάτων και γλυκών.
6. Μην χρησιμοποιείτε το φαγητό ως «επιβράβευση».
7. Βγάζετε το παιδί σας να παίζει στο ύπαιθρο μία ώρα την ημέρα.
8. Αφήστε το να πηγαίνει με τα πόδια στο σχολείο, εφόσον η απόσταση το επιτρέπει.
9. Ενθαρρύνετέ το να ασχοληθεί με ένα σπορ. Μάθετέ του ότι δεν είναι απαραίτητο να διακριθεί και ότι είναι πιο σημαντικό να ασκείται και να διασκεδάζει.
10. Περιορίστε την εξάρτησή του από τα μέσα ψυχαγωγίας που παρέχει η τεχνολογία. Δεν θα πρέπει να περνάει πάνω από δύο ώρες τη μέρα μπροστά στην τηλεόραση, τον υπολογιστή ή τις βιντεομηχανές.