Υπάρχει τελικά η κρίση μέσης ηλικίας;

Όπως πολλές δημοφιλείς πεποιθήσεις της ψυχολογίας, η κρίση της μέσης ηλικίας παραμένει αυτή που οι άνθρωποι διατηρούν παρά τις προσπάθειες των ερευνητών να δείξουν ότι είναι μύθος. Όλοι φαίνεται να έχουν έναν συγγενή που έχει περάσει από αυτήν την υποτιθέμενη μεσήλικη μεταμόρφωση.

Μπορεί να έχετε έναν αγαπημένο θείο που έκανε μια ξαφνική αλλαγή καριέρας ή που αποφάσισε να αφήσει πίσω την οικογένειά του για να ξεκινήσει μια νέα single ζωή. «Ω», αναφωνούν όλοι, «Είναι απλώς η κρίση της μέσης ηλικίας του».

Φαίνεται σχεδόν αδύνατο να αλλάξει η αφήγηση για την κρίση της μέσης ηλικίας (π.χ. Galambos et al., 2021). Μπορείτε να κάνετε μια αναζήτηση στο Google για τη φράση και να βρείτε οποιονδήποτε αριθμό ανακριβών αναπαραστάσεων της καθολικότητάς της (π.χ. 4 σημάδια κρίσης μέσης ηλικίας), του μήκους (πόσο διαρκεί συνήθως μια κρίση μέσης ηλικίας;) και της εξέλιξης (Ποιες είναι οι έξι Στάδια μιας κρίσης μέσης ηλικίας;).

Αυτές οι στήλες συμβουλών, αν και προορίζονται να βοηθήσουν, χρησιμεύουν μόνο για να ενισχύσουν μια λανθασμένη αντίληψη ότι ο καθένας θα πρέπει να περιμένει ότι η ζωή του θα αναταραχθεί όταν το ημερολόγιο καταγράφει μια συγκεκριμένη ηλικία.

Μια νέα ματιά στις διαθέσεις μέσης ηλικίας

Τα τελευταία δεδομένα για τη συναισθηματική ανάπτυξη στη μέση ηλικία προέρχονται από μια μεγάλης κλίμακας μελέτη που διεξήχθη από τους Sophie Hoehne και Daniel Zimprich του Πανεπιστημίου Ulm (2024).

Χρησιμοποιώντας μια μέτρηση γνωστή ως κλίμακα θετικού και αρνητικού συναισθήματος (PANAS), οι Γερμανοί ερευνητές εξέτασαν πάνω από 3.300 ενήλικες ηλικίας από 18 έως 99 ετών, σε μια προσπάθεια να εντοπίσουν αλλαγές στην ευημερία στα ενήλικα χρόνια. Η αφετηρία τους δεν ήταν με την ιδέα ότι η ευτυχία υποχωρεί στη μέση ηλικία, αλλά ακριβώς το αντίθετο, ότι οι άνθρωποι γίνονται σταθερά πιο συναισθηματικά ικανοποιημένοι καθώς φτάνουν στα τελευταία τους χρόνια.

Γιατί οι άνθρωποι να είναι πιο ευτυχισμένοι καθώς προχωρούν στην ενηλικίωση; Όσοι είναι υπέρ της καμπύλης ευτυχίας σε σχήμα U (δηλαδή, κρίση μέσης ηλικίας) υποστηρίζουν ότι χρειάζεται κρίση για να επιτύχουν οι άνθρωποι αληθινή εκπλήρωση.

'Ένας πενηντάχρονος, σύμφωνα με αυτή τη λογική, θα μπορούσε να πετύχει μόνο την ευτυχία καθώς περνάει τα 50 και τα 60 του, αν κάνει αυτή την παράκαμψη στην πορεία. Αντίθετα, ωστόσο, οι Hoehne και Zimprich, όπως πολλοί ερευνητές της προσωπικότητας της διάρκειας ζωής, προτείνουν στους ανθρώπους να περνούν από μια σταθερή διαδικασία επιλογής των στόχων τους με τρόπους που μεγιστοποιούν την ευτυχία τους.

Αυτή η διαδικασία ανάπτυξης στην ενήλικη ζωή, όπως υποστηρίζουν οι ερευνητές του U. Uhm, συμβαίνει καθώς οι άνθρωποι δίνουν προτεραιότητα σε συγκεκριμένους (εφικτούς) στόχους, αλλάζουν την προοπτική του χρόνου τους και γίνονται καλύτερα ικανοί να ρυθμίζουν τα αρνητικά συναισθήματα. Αν και η μετέπειτα ζωή παρουσιάζει πολλές προκλήσεις, παρέχει επίσης στους ανθρώπους τη δυνατότητα να επικεντρωθούν σε ό,τι είναι σημαντικό για αυτούς καθώς κοιτάζουν προς το μέλλον.

Δοκιμάζοντας τη θετική-αρνητική δυναμική σε όλη τη ζωή

Η γερμανική μελέτη, που διεξήχθη ως διερεύνηση της θετικής ψυχολογίας σε όλη τη διάρκεια της ζωής, συμπεριέλαβε το PANAS μαζί με μέτρα εκπαίδευσης και υποκειμενικής (αυτο-αξιολογημένης) υγείας. Το ίδιο το PANAS αποτελείται από 10 θετικά και 10 αρνητικά επίθετα που βαθμολογούνται σε μια κλίμακα από το 1 (ελαφρώς ή καθόλου) έως το 5 (εξαιρετικά).

Μπορείτε να αξιολογήσετε τον εαυτό σας για καθένα από αυτά εδώ:

Θετικός:

• Ενεργός
• Ενδιαφερόμενος
• Ενθουσιασμένος
• Ισχυρός
• Εμπνευσμένος
• Υπερήφανος
• Ενθουσιώδης
• Συναγερμός
• Προσδιορίζεται
• Προσεκτικός

Αρνητικός:

• Αγχωμένος
• Αναστατωμένος
• Ενοχος
• Φοβισμένος
• Εχθρικός
• Ευέξαπτος
• Ντροπιασμένος
• Νευρικός
• Νευρικός
• Φοβισμένος

Για να συγκρίνετε τις βαθμολογίες σας με αυτές του δείγματος, ο μέσος όρος ανά στοιχείο στη θετική κλίμακα ήταν 3,5 (με τους περισσότερους ανθρώπους να βαθμολογούνται μεταξύ 2,5 και 4,5) και περίπου 2,0 στο αρνητικό (με την πλειοψηφία μεταξύ 1,3 και 2,8).

Ως κλίμακα ψυχικής υγείας, το PANAS έχει το πλεονέκτημα να ορίζει τις διαθέσεις όχι μόνο ως ένα εύρος από θετικές έως αρνητικές αλλά ως ανεξάρτητες διαστάσεις. Με άλλα λόγια, το ότι είσαι «ενθουσιασμένος» δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να «φοβηθείς». Αυτή η διδιάστατη προσέγγιση της ευημερίας δεν είναι μόνο πιο ρεαλιστική από το να βλέπεις την ευημερία σε μια ενιαία διάσταση, αλλά καθιστά επίσης δυνατή την αξιολόγηση του βαθμού στον οποίο αισθάνεσαι θετικός, αρνητικός, και τα δύο ή κανένα από τα δύο.

Τα ευρήματα ήταν σημαντικά τόσο για το τι βρήκε η ερευνητική ομάδα όσο και για το τι όχι. Το θετικό στοιχείο του PANAS, όπως είχαν προβλέψει οι συγγραφείς, ήταν μια σταθερή ανοδική αύξηση κατά την ενήλικη ζωή. Ταυτόχρονα, μέχρι την ηλικία των 70 ετών περίπου, η αρνητική επίδραση πήρε καθοδική στροφή. Ωστόσο, οι υποκειμενικές αξιολογήσεις για την υγεία έπαιξαν σημαντικό ρόλο, καθώς οι άνθρωποι βαθμολογούνταν χαμηλότερα σε αυτήν την ποιότητα άρχισαν να παρουσιάζουν αρνητικές επιπτώσεις στην ευημερία μετά την ηλικία των 70 ετών.

Η ένταση και των δύο τύπων συναισθήματος μειώθηκε επίσης σε μεγαλύτερες ομάδες ενηλίκων, ενισχύοντας την ιδέα ότι οι άνθρωποι βρίσκουν τρόπους να αυτορυθμίζουν τα συναισθήματά τους. Τα υψηλά μπορεί να μην είναι τόσο υψηλά, αλλά ούτε και τα χαμηλά.

Όπως ισχύει για όλες τις έρευνες για τη γήρανση, τα ευρήματα θα μπορούσαν να επηρεαστούν από το γεγονός ότι μόνο οι επιζώντες είναι διαθέσιμοι για εξέταση. Τα λιγότερο ψυχολογικά υγιή άτομα μπορεί να μην ήταν πλέον ζωντανά ή ίσως να μην ήταν πρόθυμα να υποβληθούν σε εξετάσεις. Ωστόσο, το γεγονός παραμένει ότι δεν υπήρχαν ενδείξεις μείωσης της ευημερίας στη μέση ηλικία, όπως θα ήταν αναμενόμενο εάν η κρίση μέσης ηλικίας συνέβαινε με αυτούς τους συμμετέχοντες.

Αφήνοντας την κρίση της μέσης ηλικίας στον καθρέφτη

Όπως μπορείτε να δείτε από αυτά τα ευρήματα, η ζωή βελτιώνεται μόνο καθώς οι άνθρωποι περνούν τις δεκαετίες της ενηλικίωσης, τουλάχιστον όσον αφορά τη διάθεση. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι τα άτομα δεν διαφέρουν ως προς τον βαθμό ψυχικής τους υγείας. Ένα από τα βασικά ερωτήματα της μελέτης ήταν να διαπιστωθεί εάν το PANAS θα ήταν στατιστικά κατάλληλο για όλες τις ηλικιακές ομάδες, και αυτό το ερώτημα επιβεβαιώθηκε.

Επιστρέφοντας στο ζήτημα της κρίσης της μέσης ηλικίας, οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η μέση ηλικία ήταν, αντί να είναι μια περίοδος αναταραχής, μια περίοδος αυξανόμενων ευκαιριών για ανάπτυξη. Σύμφωνα με τα λόγια τους, «η μέση ηλικία είναι συχνά μια περίοδος που τα άτομα γίνονται πιο ώριμα και ενσωματωμένα, και όπου μπορούν να αναπτυχθούν από τις εργασιακές και οικογενειακές επιτυχίες, οδηγώντας σε συναισθήματα πληρότητας και καλύτερης ψυχικής υγείας».

Είναι επίσης σημαντικό να ενσωματωθούν τα ευρήματα για την υποκειμενική υγεία σε αυτήν την ηλιόλουστη απεικόνιση της μέσης ηλικίας. Σε όλες τις ηλικίες, αλλά ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, τα άτομα που βαθμολόγησαν την υγεία τους ως χειρότερη παρουσίασαν επίσης χαμηλότερη ψυχολογική ευεξία. Καθώς μεγαλώνετε, σίγουρα δεν μπορείτε να ελέγξετε το ημερολόγιο, αλλά μπορείτε να προσπαθήσετε για καλύτερη σωματική υγεία.

Συνοψίζοντας, η γερμανική μελέτη δείχνει ότι, για άλλη μια φορά, η κρίση της μέσης ηλικίας εξαφανίζεται όταν τοποθετηθεί στο στατιστικό μικροσκόπιο. Αναζητήστε άλλους παράγοντες εκτός από την ηλικία για να εξηγήσουν την ευημερία σας και η πορεία προς την εκπλήρωση θα γίνει πολύ πιο εφικτή.

Πηγές

• Galambos, N. L., Krahn, H. J., Johnson, M. D., & Lachman, M. E. (2021). Another Attempt to Move Beyond the Cross-Sectional U Shape of Happiness: A Reply. Perspectives on psychological science, 16(6), 1447-1455. https://doi.org/10.1177/17456916211008823
• Hoehne, S., & Zimprich, D. (2024). Age-related differences in trait affect: Establishing measurement invariance of the Positive and Negative Affect Schedule (PANAS). Psychology and Aging. https://doi.org/10.1037/pag0000810