Τικ: Μάθετε να συμβιώνετε αρμονικά μαζί τους

Το ασυναίσθητο γούρλωμα των ματιών ή το τέντωμα του λαιμού είναι κινήσεις που δεν μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο. Αν προσπαθήσετε να τις δαμάσετε, τότε το μόνο που θα καταφέρετε, είναι να αυξήσετε την εσωτερική ένταση, η οποία για να εκτονωθεί, θα εντείνει την επιθυμία επανάληψης των εν λόγω κινήσεων, προκαλώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο.

Ωστόσο, όπως εξηγούν οι ειδικοί, στις περισσότερες περιπτώσεις τα τικ δεν δημιουργούν προβλήματα και δεν απαιτούν φάρμακα. Η βασική θεραπεία είναι… η αποδοχή τους.

Τα τικ είναι κινήσεις ή ήχοι που βάζουν σε ασυναίσθητη λειτουργία διάφορες μυϊκές ομάδες του σώματος. Αν και υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη τικ, όλα έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά. Είναι απρόβλεπτα, γρήγορα, ξαφνικά, επαναλαμβανόμενα, χωρίς κάποιο σκοπό ή ρυθμό, και πάντα τα ίδια. Και επιπλέον, οξύνονται από τα συναισθήματα, ενώ αντιθέτως τείνουν να εξαφανίζονται κατά τη διάρκεια του ύπνου. Τα σημεία του σώματος που αποδεικνύονται πιο επιρρεπή στα τικ, είναι τα μάτια, η μύτη, το κεφάλι, το στόμα, ο λαιμός, οι ώμοι και τα χέρια.

Κινητικά και φωνητικά

Τα τικ κάνουν συνήθως την εμφάνισή τους στην παιδική και εφηβική ηλικία και χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τα κινητικά και τα φωνητικά. Τα πρώτα αφορούν σε κάποια συγκεκριμένη κίνηση και χωρίζονται με τη σειρά τους σε:

- απλά, δηλαδή τυχαίες, σύντομες και ακανόνιστες συσπάσεις των μυών ενός συγκεκριμένου σημείου του σώματος. Σε αυτήν την κατηγορία, συγκαταλέγονται για παράδειγμα ο βλεφαρισμός, τα ξαφνικά τινάγματα του κεφαλιού, το ανασήκωμα των ώμων, το τέντωμα του λαιμού και οι απότομες κινήσεις των χεριών,

- σύνθετα, όπου στις ασυναίσθητες κινήσεις συμμετέχουν διάφορες μυϊκές ομάδες του σώματος ταυτόχρονα.

Από την άλλη μεριά, τα τικ που μιμούνται ήχους ή άναρθρους θορύβους, λέγονται φωνητικά και χωρίζονται επίσης σε:

- απλά, όπως το ρούφηγμα της μύτης, το καθάρισμα της φωνής, ο βήχας ή το μουγκρητό,

- σύνθετα, όπου επαναλαμβάνονται λέξεις ή φράσεις χωρίς συνοχή, όπως για παράδειγμα βρισιές κακοαρθρωμένες ή συντμημένες (κοπρολαλία), οι τελευταίες λέξεις ή φράσεις που έχουν ειπωθεί από κάποιον άλλον (ηχολαλία), οι τελευταίες λέξεις ή φράσεις που έχουν ειπωθεί από τον ίδιο (παλιλαλία), ήχοι αποδοκιμασίας ή ασθματική αναπνοή.

Η λέξη κλειδί: ΧΑΛΑΡΩΣΤΕ

Αν υποφέρετε από κάποιο τικ, τότε είναι πιθανό να αισθάνεστε κάποιες στιγμές αποκλεισμένοι, ακατάλληλοι ή υπό παρακολούθηση. Για μία πιο ήρεμη και γαλήνια καθημερινότητα, ακολουθήστε τις παρακάτω συμβουλές.

- Προσπαθήστε να το εντάξετε στη ζωή σας. Μην το αντιμετωπίζετε ως αναπηρία, αλλά αποδεχτείτε το όπως οποιοδήποτε άλλο ελάττωμά σας (για παράδειγμα, τη μυωπία, τις κηλίδες του δέρματος, κτλ).

- Κρατήστε μακριά το στρες που μπορεί να εντείνει το τικ. Για να το καταφέρετε αυτό, είναι σημαντικό να επιδοθείτε σε κάποια τεχνική χαλάρωσης, όπως για παράδειγμα τη γιόγκα. Αν μάθετε να την πραγματοποιείτε σωστά, τότε θα σας βοηθήσει να ξεπερνάτε μόνοι σας τις δύσκολες στιγμές και θα τονώσει την αυτοπεποίθησή σας.

- Αποφύγετε έναν υπερδραστήριο τρόπο ζωής και τις διεγερτικές ουσίες, όπως το αλκοόλ και τον καφέ, που επιταχύνουν τη νευρομυϊκή δραστηριότητα και κατά συνέπεια μπορεί να χειροτερεύσουν τη διαταραχή.

- Το στρέτσινγκ, το μασάζ, ακόμα και το περπάτημα, είναι δραστηριότητες που ευνοούν τη χαλάρωση και άρα κατευνάζουν τα τικ.

Τα παροδικά, τα χρόνια και το σύνδρομο Τουρέτ

Τόσο τα κινητικά, όσο και τα φωνητικά τικ, χωρίζονται με τη σειρά τους σε τρεις κατηγορίες, οι οποίες διαφέρουν μεταξύ τους όσον αφορά στη διάρκεια και τη σοβαρότητά τους.

 Τα παροδικά τικ μπορεί να είναι κινητικά ή φωνητικά, και συνήθως δεν διαρκούν πάνω από 12 μήνες. Εμφανίζονται ξαφνικά στην παιδική ή εφηβική ηλικία, συνήθως στα αγόρια, όμως ακόμα δεν έχουν γίνει γνωστά τα αίτια. Λέγεται ωστόσο ότι σε πολλές περιπτώσεις η εμφάνισή τους ευνοείται από έντονο άγχος, στρες, κατάθλιψη ή ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές. Σε αυτές τις περιπτώσεις, παρατηρείται μία αλλοίωση των κυκλωμάτων των εγκεφαλικών νευρώνων. Τα παροδικά τικ, καθότι υποχωρούν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, δεν έχουν σοβαρό αντίκτυπο στη ζωή αυτού που υποφέρει.

 Τα χρόνια τικ διαρκούν περισσότερο από 12 μήνες. Και σε αυτήν την περίπτωση, οι ειδικοί θεωρούν ότι ευθύνεται μία δυσλειτουργία των ντοπαμινεργικών κυκλωμάτων των βασικών γαγγλίων, δηλαδή των ομάδων νευρώνων που ελέγχουν την κίνηση, λόγω γενετήσιων ή άλλων παραγόντων. Στα σύνθετα φωνητικά τικ, κατά πάσα πιθανότητα υπάρχει μία δυσλειτουργία στις νευρολογικές περιοχές που ρυθμίζουν την οργάνωση της ομιλίας. Τα χρόνια τικ, ακριβώς λόγω της πολυπλοκότητάς τους, έχουν αντίκτυπο στην καθημερινή ζωή του ατόμου που υποφέρει από αυτά.

 Το σύνδρομο Τουρέτ, το οποίο πήρε το όνομά του από αυτόν που το περιέγραψε για πρώτη φορά το 1885, είναι μία ασθένεια εκφυλιστική, κληρονομική που αρχίζει από την παιδική ηλικία. Συνήθως, εκδηλώνεται με ένα απλό τικ, όμως με το πέρασμα του χρόνου, το σημείο, ο αριθμός, η συχνότητα, η πολυπλοκότητα και η σοβαρότητα των τικ αλλάζουν. Τα χαρακτηριστικά αυτού του συνδρόμου στις πιο ήπιες μορφές του είναι η πολλαπλότητα των τικ και ο συνδυασμός κινητικών και φωνητικών. Η εν λόγω διαταραχή δυσχεραίνει την καθημερινότητα του ασθενούς, ο οποίος στις πιο ήπιες περιπτώσεις, έχει την τάση να παράγει μουγκρίσματα ή στριγκλιές, ενώ στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, αγγίζει τους άλλους, επαναλαμβάνει τα λόγια του, μιμείται τις κινήσεις των συνομιλητών του ή λέει βρισιές και παράγει άσεμνους ήχους. Η βασική αιτία του συνδρόμου Τουρέτ δεν έχει γίνει ακόμα γνωστή. Σε ορισμένες οικογένειες, έχει καταγραφεί μία αλλοιωμένη λειτουργία των βασικών γαγγλίων. Σε άλλες, αντιθέτως, έχει εντοπιστεί ανωμαλία στα χρωμοσώματα ή έχουν βρεθεί συγγενείς με ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές.

Οι εξετάσεις

Για τη θεραπεία των τικ, ο κατάλληλος ειδικός είναι ο νευρολόγος, ο οποίος για να μπορέσει να κάνει διάγνωση, ελέγχει αν υπάρχει κληρονομικότητα ή συγγενείς με ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές, και παρατηρεί το συντονισμό των κινήσεων για να ανακαλύψει ποιες είναι ασυναίσθητες. Μετά την πρώτη εξέταση, ο ειδικός αποφασίζει αν υπάρχει ανάγκη να υποβληθεί ο ασθενής και σε πιο λεπτομερείς διαγνωστικούς ελέγχους.

Αν και σε καμία περίπτωση δεν είναι δυνατή η εξαφάνιση ενός τικ, ο νευρολόγος αξιολογεί αν θα προχωρήσει σε μία αγωγή βασισμένη σε φάρμακα, έτσι ώστε να καταλαγιάσει την κατάσταση, να προλάβει τη χειροτέρευσή της ή να θέσει υπό έλεγχο το άγχος, το οποίο μπορεί να την εντείνει. Σε γενικές γραμμές πάντως, δεν χορηγούνται φάρμακα σε όσους εμφανίζουν ελαφριά συμπτώματα και δείχνουν να έχουν αποδεχτεί τα τικ και να συμβιώνουν αρμονικά μαζί τους.

Φαρμακευτική αγωγή

Η χρήση φαρμάκων ενδείκνυται για τις περιπτώσεις όπου τα συμπτώματα είναι τέτοια που δυσκολεύουν την καθημερινή ζωή του ασθενούς. Αυτά που χρησιμοποιούνται συνηθέστερα, είναι:

- τα τυπικά νευροληπτικά

- τα άτυπα νευροληπτικά,

- τα αγχολυτικά,

- η βοτουλινική τοξίνη, η οποία έχει αρχίσει να εφαρμόζεται προσφάτως.

Πέρα από μία φαρμακευτική αγωγή, ο νευρολόγος μπορεί να προτείνει μία αγωγή βασισμένη στην ψυχοθεραπεία. Σε αυτήν την περίπτωση, ο ψυχοθεραπευτής επεμβαίνει πάνω στο άγχος και τις ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές, και παράλληλα βοηθάει τον ασθενή να συμφιλιωθεί με το πρόβλημα.

Και στα παιδιά…

Η διαταραχή των τικ αφορά σε παρά πολύ μεγάλο βαθμό τα παιδιά. Τα περισσότερα τικ κάνουν την εμφάνισή τους σε ηλικία 7 ετών. Μπορεί να εκδηλωθούν σε περιόδους στρες ή μεγάλων αλλαγών, οι οποίες συνήθως συμπίπτουν με τις φάσεις ανάπτυξης, την έναρξη του σχολείου, τη γέννηση ενός αδερφού ή το χωρισμό των γονέων. Αυτές οι καταστάσεις μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνιση του προβλήματος, το οποίο μέχρι τότε μπορεί να υπάρχει, αλλά να μην έχει εκδηλωθεί. Ανάμεσα στα πιο κοινά τικ που ταλαιπωρούν τα παιδιά, είναι:

- ο βλεφαρισμός,

- το καθάρισμα της φωνής,

- η περιστροφή του κεφαλιού,

- η στρεβλότητα του βλέμματος,

- η δύσπνοια, δηλαδή η αλλοίωση του αναπνευστικού ρυθμού.

Όταν τα παιδιά αρχίζουν να εμφανίζουν τέτοιου είδους διαταραχές, τότε είναι απαραίτητο να τα εξετάσει ένας παιδονευροψυχίατρος, γιατί μέχρι την ηλικία των 14 ετών, οι νευρολογικές και ψυχικές δομές του οργανισμού δεν έχουν σχηματιστεί πλήρως και άρα ο νευροψυχίατρος είναι σε θέση να δράσει και στα δύο μέτωπα.

Να προσπαθήσετε ότι δεν συμβαίνει τίποτα ή να το διακωμωδήσετε;

Ποια είναι η καλύτερη στάση που πρέπει να κρατήσετε για να μην τον πληγώσετε;

1) Δεχτείτε τη διαφορετικότητα του ατόμου που έχει το πρόβλημα. Αντιμετωπίστε δηλαδή το τικ όχι ως μία ασθένεια, αλλά ως ένα από τα χαρακτηριστικά του.

2) Δώστε προσοχή σε αυτά που λέγονται και αποφύγετε να κάνετε δηλώσεις που μπορεί να τον πληγώσουν ή να τον προσβάλλουν.

3) Μην υιοθετήσετε μια στάση αδιαφορίας, συμπόνιας ή σαρκασμού, που μπορεί να εντείνει το άγχος του εν λόγω ατόμου και να προκαλέσει χειροτέρευση του συμπτώματος.

4) Μην προσποιηθείτε ότι δεν συμβαίνει τίποτα. Αν γνωρίζετε καλά το άτομο που έχει το τικ, βρείτε έναν τρόπο να διακωμωδήσετε λίγο το πρόβλημα, με το δεδομένο βέβαια ότι εκείνος θα σας δώσει τη δυνατότητα να το κάνετε. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να μην τον κάνετε να νιώθει άβολα.