Ανεμογεννήτριες; Όχι Στην Ανεξέλεγκτη Χρήση Τους, Του Αλέξανδρου Λαλάκου

Του Αλέξανδρου Λαλάκου

Είναι πανάκεια οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, στον δύσκολο δρόμο της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα; Πρέπει με κάθε κόστος να επικρατήσουν, έστω και εις βάρος της ίδιας της φύσης, που είναι ο τροφοδότης τους; Γιατί κινδυνεύουν οι περιοχές NATURA, περιοχές φυσικού κάλλους, με προστατευόμενη άγρια πανίδα αλλά και μεγάλη πολιτιστική και ιστορική σημασία; Στο όνομα ποιος οικονομικής ανάπτυξης θα πρέπει να θυσιαστούν όλα αυτά;

Απευθύνθηκα στην Ορνιθολογική Εταιρία, μία αναγνωρισμένη περιβαλλοντική οργάνωση ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη και με έντονη δράση που με πληθώρα παρεμβάσεών της υπερασπίζεται την ανάγκη προστασίας της βιοποικιλότητας και μίλησα με τον Αποστόλη Καλτσή Συντονιστή Προγραμμάτων Διατήρησης της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας

Ως Ορνιθολογική Εταιρία, ως περιβαλλοντική οργάνωση, είστε κατά των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας;

Κατηγορηματικά όχι! Η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ υποστηρίζει τη σταδιακή απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα - στο πλαίσιο μιας πολιτικής δραστικού  περιορισμού  της  σπατάλης  ενέργειας – και την προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), η οποία όμως θα συνοδεύεται από ορθή περιβαλλοντικά χωροθέτηση των σχετικών έργων.

Τα μεγάλα έργα παραγωγής ενεργείας από ΑΠΕ, όπως τα «αιολικά πάρκα» (πιο σωστά αιολικοί σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειάς, ΑΣΠΗΕ) δεν παύουν να είναι βιομηχανικά έργα που έχουν επιπτώσεις και πρέπει να υπόκεινται εξίσου σε αυστηρό περιβαλλοντικό έλεγχο.

Ειδικότερα όταν τα έργα αυτά εγκαθίστανται σε προστατευόμενες, υψηλής φυσικότητας και σημαντικές οικολογικά περιοχές, το κέρδος που αποκομίζεται είναι πολύ μικρότερο από την περιβαλλοντική βλάβη που προκαλείται, μία συνθήκη που στην Ελλάδα δυστυχώς τείνει να γίνει κανόνας.

Παρατηρούμε όλο και περισσότερο τον τελευταίο καιρό περιβαλλοντικές οργανώσεις και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να είναι ενάντια σε περιπτώσεις εγκατάστασης βιομηχανικών αιολικών πάρκων παραγωγής ενέργειας. Ποια είναι η άποψή σας;

Θεωρούμε, αρχικά, πως το φαινόμενο αυτό πρέπει να βάλει σε σκέψεις αρχικά τη Διοίκηση και μετά όλους τους ευαισθητοποιημένους πολίτες της χώρας: όταν τόσος κόσμος εκφράζει τη διαφωνία του με συγκεκριμένα έργα και πρακτικές δεν μπορεί να είναι όλοι τους «βαλτοί», «τοπικιστές» ή και «αρνητές της κλιματικής αλλαγής», όπως συχνά αποκαλούνται από τις εταιρείες ανάπτυξης ΑΣΠΗΕ.

Αντίθετα, στη συντριπτική τους πλειοψηφία πρόκειται για ανθρώπους που δραστηριοποιούνται υπέρ της προστασίας της φύσης και οι οποίοι συνειδητοποιούν πως η ωραιοποιημένη εικόνα που παρουσιάζεται για τα «αιολικά πάρκα», σε αρκετές περιπτώσεις κρύβει επιμελώς τις σημαντικές επιπτώσεις τους στο τοπίο και το φυσικό περιβάλλον, αλλά και στις οικονομικές δραστηριότητες που συνδέονται με αυτό, όπως η ορεινή κτηνοτροφία, ο τουρισμός και οι περιηγήσεις κ.α.

Για όσους δεν γνωρίζουν, θα μας πείτε με λίγα λόγια τι είναι οι προστατευόμενες περιοχές NATURA 2000;

Το Ευρωπαϊκό Δίκτυο NATURA 2000 ιδρύθηκε το 1992 στη βάση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας (Οδηγία για τα Άγρια Πτηνά, 79/409/EK και Οδηγία για τους Οικοτόπους, 92/43/EΟK) με στόχο να είναι η οριζόντια ανταπόκριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην παγκόσμια ανάγκη προστασίας της βιοποικιλότητας.

Οι περιοχές NATURA σε κάθε κράτος-μέλος καθορίστηκαν με επίμονη δουλειά και αυστηρά κριτήρια και λαμβάνοντας υπόψη τα καλύτερα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα, ώστε να περιλάβουν όλα τα προστατευόμενα αντικείμενα ευρωπαϊκής σημασίας.

Με αυτό τον τρόπο  οι προστατευόμενες περιοχές NATURA 2000 έχουν ενσωματώσει τα σπουδαιότερα φυσικά τοπία, τα σημαντικότερα δάση, τα πιο απρόσιτα αδιατάρακτα όρη και φαράγγια, αλλά και ιστορικές τοποθεσίες και πολιτισμικά τοπία δεμένα με την παράδοση, την ιστορία και την κληρονομιά της χώρας. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει  ότι  στις  περιοχές  NATURA  αποκλείεται κάθε οικονομική δραστηριότητα: οι ήπιες δραστηριότητες (γεωργία, κτηνοτροφία, αναψυχή κ.ο.κ.) μπορούν με απλές ρυθμίσεις να είναι πλήρως συμβατές με τις περιοχές NATURA, ενώ αντίθετα οι βαριές και βιομηχανικές οικονομικές δραστηριότητες όχι.

Συμπερασματικά, οι περιοχές NATURA αποτελούν παράσημο για έναν τόπο και πόλος έλξης επισκεπτών.

Η οδηγία για τους οικοτόπους (1992) επιτρέπει την υλοποίηση ενός έργου εντός περιοχής NATURA μόνο εφόσον υπάρχει βεβαιότητα ότι το έργο δεν θα παραβλέψει την ακεραιότητα του οικοτόπου. Ποιος το αξιολογεί αυτό;

Η αξιολόγηση αυτή γίνεται – ή καλύτερα, θα έπρεπε να γίνεται - σε δύο επίπεδα. Αρχικά, η λεπτομερής Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), απαιτούμενη για κάθε έργο που σχεδιάζεται να υλοποιηθεί εντός περιοχής NATURA, πρέπει να περιλαμβάνει διακριτό τμήμα «δέουσας εκτίμησης» των επιπτώσεων της δραστηριότητας στην περιοχή.

Όμως επειδή ο μελετητής που εκπονεί την ΜΠΕ προσλαμβάνεται απευθείας από τον κατασκευαστή του έργου, η «δέουσα εκτίμηση» δεν καταλήγει – φυσικά - ποτέ να εντοπίζει σοβαρές επιπτώσεις από την κατασκευή του έργου.

Στη συνέχεια η ΜΠΕ κατατίθεται στις αρμόδιες υπηρεσίες της Διοίκησης που είναι υπεύθυνες για αξιολόγηση, γνωμοδότηση και αδειοδότηση του έργου. Εκεί, οι όποιες ενστάσεις υπάρχουν σε σχέση με την υλοποίηση ενός έργου συνήθως «καταπνίγονται» μέσω πολιτικών πιέσεων, παράκαμψη αρνητικών γνωμοδοτήσεων από «προϊστάμενες υπηρεσίες», μεγάλου όγκου μελετών για λιγοστό και ενίοτε μη καταρτισμένο προσωπικό κ.ο.κ.

Γίνεται κατανοητό, επομένως, ότι λόγω των στρεβλώσεων της διαδικασίας αδειοδότησης δημιουργούνται πολλά «παραθυράκια» ώστε ένα έργο να κριθεί τελικά ότι δεν απειλεί την ακεραιότητα της περιοχής NATURA και τελικά αυτό το φαινόμενο να γίνεται κανόνας.

Πιστεύετε ότι το προωθούμενο από το Υπουργείο Περιβάλλοντος (ΥΠΕΝ) νομοσχέδιο για την απλοποίηση της περιβαλλοντικής αδειοδότησης θα ενισχύσει το καθεστώς των προστατευόμενων περιοχών NATURA;

Ασφαλώς και όχι, το ακριβώς αντίθετο. Το νομοσχέδιο, στη μορφή που κατατέθηκε στη Βουλή, περιλαμβάνει διατάξεις που αποδιοργανώνουν ακόμα και το παρόν καθεστώς προστασίας των περιοχών NATURA.

Για παράδειγμα, το νομοσχέδιο επιτρέπει πλέον την κατασκευή δρόμων και έργων «κοινής ωφέλειας» (στα οποία περιλαμβάνονται και τα «αιολικά πάρκα», αλλά και κεραίες, εγκαταστάσεις στερεών και υγρών αποβλήτων κτλ.) στις περιοχές που έχουν οριστεί ως «απόλυτης προστασίας της Φύσης»! Με το πρόσχημα της αντιμετώπισης της γραφειοκρατίας, δηλαδή,  κινδυνεύουμε να δούμε πραγματικά «τέρατα» ακόμα και εντός εθνικών δρυμών.

Παράλληλα, καταργείται και η ανεξαρτησία των Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών, που σε αρκετές περιπτώσεις εξέφραζαν τεκμηριωμένη αντίθεση σε έργα που σχεδιάζονταν στις περιοχές NATURA: στο προτεινόμενο νέο σύστημα όλοι οι Φορείς θα υπάγονται σε ένα διορισμένο κεντρικό συμβούλιο που θα ελέγχεται απευθείας από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ.

Τι είναι το Δίκτυο ΙΒΑ (Important Bird Areas);

Οι Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά (Important Birds Areas) αποτελούν ένα διεθνές δίκτυο περιοχών που είναι ζωτικές για τη διατήρηση παγκοσμίως απειλούμενων ειδών, ενδημικών ειδών ή ειδών πουλιών που εξαρτώνται από τους συγκεκριμένους βιοτόπους για την επιβίωσή τους. Στην Ελλάδα υπάρχουν 208 Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά (ΣΠΠ), οι οποίες έχουν οριστεί από την ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ με βάση αυστηρά επιστημονικά κριτήρια.  

Στη  χαρτογράφηση  των  ΣΠΠ  βασίστηκε  και  η  αντίστοιχη  των  Ζωνών  Ειδικής  Προστασίας  του  Δικτύου  NATURA  2000. Κατά συνέπεια, μεγάλο μέρος των ΣΠΠ της Ελλάδας βρίσκεται εντός περιοχών του Δικτύου NATURA 2000.

Υπάρχουν επαρκή στοιχεία ότι οι ανεμογεννήτριες έχουν βλαβερές συνέπειες για την ισορροπία των ευαίσθητων οικοτόπων;

Ναι. Για την ακρίβεια υπάρχουν αποδείξεις ότι η εγκατάσταση ΑΣΠΗΕ σε ευαίσθητες για τα πουλιά περιοχές έχει σοβαρότατες και συχνά μη αντιστρεπτές επιπτώσεις. Μεγάλος όγκος σχετικής πληροφορίας έρχεται από την Ισπανία, όπου η καταγραφή νεκρών πτηνών σε ανεμογεννήτριες έχει ξεκινήσει εδώ και 20 χρόνια.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση της περιοχής Tarifa κοντά στο Γιβραλτάρ (σημαντικό μεταναστευτικό πέρασμα), όπου σε χρονικό διάστημα περίπου 2 ετών εντοπίστηκαν 221 νεκρά Όρνια (είδος γύπα) χτυπημένα από ανεμογεννήτριες.

Αντίστοιχα στην Ελλάδα, στην περιοχή του Έβρου, η αναλυτική καταγραφή νεκρών πουλιών του WWF σε 9 ΑΣΠΗΕ για την περίοδο 2008-2010 είχε ως αποτέλεσμα τον εντοπισμό 98 νεκρών πουλιών και 186 νυχτερίδων, ενώ στην Κρήτη σε 9 ΑΣΠΗΕ έχουν καταγραφεί 30-35 νεκρά Όρνια σε βάθος δεκαετίας, με τον πραγματικό αριθμό να εκτιμάται ότι είναι αρκετά μεγαλύτερος, αφού δεν γινόταν συστηματική αναζήτηση νεκρών πτηνών.

Έχετε παρέμβει στην ελληνική πολιτεία - Κυβέρνηση επισημαίνοντας την απειλή για τις περιοχές αυτές;

Η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ ήδη από το 2006 έχει προχωρήσει σε δημόσιες παρεμβάσεις για το θέμα της χωροθέτησης ΑΣΠΗΕ σε προστατευόμενες για τα πουλιά περιοχές.

Κατά την περίοδο, μάλιστα, της προετοιμασίας του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου (2010) για τις ΑΠΕ κατέθεσε μια  καθ’  όλα  τεκμηριωμένη  επιστημονικά  πρόταση  για τον περιορισμό της σύγκρουσης ανάπτυξης ΑΠΕ – άγριας ζωής, η οποία στηρίχθηκε από 172 επιστημονικούς  και  περιβαλλοντικούς  φορείς, αλλά αγνοήθηκε πλήρως από την Διοίκηση. Συνολικά, οι παρεμβάσεις της ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ προς την Πολιτεία σχετικά με προβληματικές χωροθετήσεις ΑΣΠΗΕ είναι δεκάδες, με επιστολές, επιστημονικά και τεχνικά υπομνήματα, νομικές ενέργειες κ.ο.κ.

Γιατί η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής πάει χέρι χέρι με την προστασία της βιοποικιλότητας;

Μα σε αυτό ακριβώς αποσκοπεί πρωταρχικά η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής: την προστασία της άγριας ζωής από τις επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος.

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος σε πρόσφατη έκθεσή της για την κατάσταση του περιβάλλοντος στην Ευρώπη σημειώνει ξεκάθαρα πως «Ο αντίκτυπος του ανησυχητικού ρυθμού απώλειας της βιοποικιλότητας στην Ευρώπη είναι τόσο καταστροφικός όσο η κλιματική αλλαγή». Αν, λοιπόν, στο όνομα της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής προκαλούμε την απώλεια βιοποικιλότητας, τότε προφανώς έχουμε κάνει μία τρύπα στο νερό.

Υπάρχουν προστατευόμενες περιοχές NATURA που η εγκατάσταση ανεμογεννητριών προχωρά με κίνδυνο τη βιοποικιλότητα, όπως τα Άγραφα, η Μάνη, ο Έβρος, η Σκύρος. Θα μας μιλήσετε για την ιδιαιτερότητα της κάθε περιοχής και τι έχει γίνει ώστε να αποτραπεί η καταστροφή;

Οι τέσσερις αυτές περιπτώσεις είναι από τις πλέον χαρακτηριστικές στην Ελλάδα όπου το κέρδος σε παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ από την εγκατάσταση ΑΣΠΗΕ είναι μηδαμινό μπροστά στην επαπειλούμενη ζημιά στο φυσικό περιβάλλον.

Στα Άγραφα, η εγκατάσταση ανεμογεννητριών στις κορυφογραμμές των 2000 μέτρων αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για ήδη απειλούμενα είδη, όπως το Όρνιο και ο Λύκος. Ειδικά για το Όρνιο, ενός πτηνού εξαιρετικά ευάλωτου σε πρόσκρουση με ανεμογεννήτριες, στην περιοχή εγκατάστασης δύο ΑΣΠΗΕ συγκεντρώνεται το καλοκαίρι περίπου το 20-25% του ηπειρωτικού πληθυσμού.

Η χερσόνησος της Μάνης αποτελεί ένα από τα κορυφαία μεταναστευτικά περάσματα της επικράτειας για την ορνιθοπανίδα: περίπου 5000 αρπακτικά πουλιά εκτιμάται ότι διέρχονται από την περιοχή την άνοιξη. Η εγκατάσταση συστοιχιών από δεκάδες ανεμογεννήτριες κατά μήκος της χερσονήσου (ήδη έχουν τοποθετηθεί οι πρώτες) αποτελεί σοβαρό εμπόδιο για τα μεταναστευτικά πτηνά και αυξάνει κατακόρυφα τον κίνδυνο θανάτου, δεδομένης και της εξάντλησής τους από την πτήση πάνω από τη θάλασσα.

Ο Έβρος αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη περιοχή της Ελλάδας για την αναπαραγωγή αρπακτικών πτηνών, ανάμεσα σε αυτά και ο  απειλούμενος Μαυρόγυπας, που πλέον στη χώρα μας επιβιώνει μόνο εκεί και σε μικρό πληθυσμό (περίπου 100 πτηνά).

Στην περιοχή έχουν εγκατασταθεί ήδη πολλές δεκάδες ανεμογεννήτριες και η πρόσκρουση και θανάτωση αρπακτικών σε αυτές αποτελεί συχνό φαινόμενο, ενώ σε δημοσιευμένες επιστημονικές εργασίες υπολογίζεται ότι αν υλοποιηθεί στο σύνολο του ο σχεδιασμός για την εγκατάσταση ΑΣΠΗΕ στην περιοχή, η εξαφάνιση του Μαυρόγυπα θα αποτελεί θέμα χρόνου.

Στη Σκύρο, πάλι, ο βιότοπος της μεγαλύτερης στον κόσμο αποικίας Μαυροπετρίτη – ένα μικρό αρπακτικό για το οποίο η Ελλάδα έχει τεράστια ευθύνη για τη διατήρησή του, αφού το 85 % του παγκόσμιου πληθυσμού φωλιάζει στη χώρα μας – τίθεται σε άμεσο κίνδυνο από την σχεδιαζόμενη εγκατάσταση ενός τεράστιου ΑΣΠΗΕ 333 MW (64 ανεμογεννήτριες άνω των 200 μέτρων σε ύψος).

Σε όλες τις περιπτώσεις, η ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ (μαζί με άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις) βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με τοπικές περιβαλλοντικές ομάδες για την ανάδειξη του προβλήματος, την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση περισσότερου κόσμου και την επισήμανση των επιπτώσεων των έργων αυτών στα όργανα της Διοίκησης.

Παράλληλα, εξετάζονται και ασκούνται όλες οι αρμόζουσες νομικές κινήσεις, τόσο σε εθνικό, αλλά και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, αφού έχουμε διαπιστώσει πως σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει παρερμηνεία της περιβαλλοντικής νομοθεσίας υπέρ της εγκατάστασης ΑΣΠΗΕ σε προστατευόμενες περιοχές.

Στο παραπάνω πλαίσιο, κατατέθηκε πρόσφατα (Φεβρουάριος 2020) καταγγελία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με την καταστρατήγηση της κοινοτικής νομοθεσίας στο ζήτημα της εγκατάστασης ΑΣΠΗΕ εντός του Δικτύου NATURA 2000.

Κάποιοι θα πουν ότι οι παραπάνω ανησυχίες είναι υπερβολικές και ότι πρέπει να ακολουθήσουμε το παράδειγμα της Δανίας, ώστε να πιάσουμε τον στόχο του 32% το 2030 (δέσμευση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας). Τι απαντάτε;

Η δέσμευση για παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ δεν είναι η μόνη που έχει η Ελλάδα απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση: παράλληλα υπάρχει η εξίσου δεσμευτική υποχρέωση να διαφυλάξει τη βιοποικιλότητά της, η οποία είναι (μαζί με αυτή της Ισπανίας) η πλουσιότερη ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο φυσικός αυτός πλούτος οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο έντονο ανάγλυφο της χώρας (65 % του εδάφους της σε υψόμετρο άνω των 200 μέτρων) και στη διατήρηση μεγάλων φυσικών εκτάσεων, ενώ αντανακλάται και στο σημαντικό ποσοστό (27,3 %) της επικράτειας που καλύπτεται από το Δίκτυο NATURA 2000. Στη Δανία, αντίστοιχα, υπάρχουν τεράστιες επίπεδες εκτάσεις (το ψηλότερο σημείο της χώρας είναι τα 171 μέτρα!), οι φυσικές εκτάσεις καλύπτουν μικρό ποσοστό της επικράτειας και το ποσοστό κάλυψης από περιοχές NATURA φτάνει μετά βίας το 8,4 %.

Είναι, επομένως, ανέξοδο να λέει κανείς «να γίνουμε Δανία» με χιλιάδες ανεμογεννήτριες, αδιαφορώντας για το γεγονός πως η εγκατάσταση τους στην Ελλάδα συνεπάγεται εκατοντάδες χιλιόμετρα νέων δρόμων σε φυσικές και προστατευόμενες περιοχές και σοβαρές επιπτώσεις για την ενδημική πανίδα και χλωρίδα της χώρας.

Είναι σαφές, επομένως, πως κατά τον ενεργειακό σχεδιασμό πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες κάθε χώρας και να εξετάζονται οι εναλλακτικές προσεγγίσεις που ταιριάζουν καλύτερα σε αυτές (π.χ. εστίαση στην ηλιακή ενέργεια και στην οικιακή-μικρή κλίμακα).

Θα πουν επίσης ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα και ότι σημαντικό είναι να φύγουμε από την «εποχή των υδρογονανθράκων» και ότι παράπλευρες απώλειες πάντα θα υπάρχουν.

Είδαμε και πριν ότι ο περιορισμός της παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα αποσκοπεί πρωταρχικά στη βελτίωση της περιβαλλοντικής κατάστασης. Το να παραδεχόμαστε ότι θα «σώσουμε το περιβάλλον» καταστρέφοντάς το, κάνει τον σκοπό που αναφέρετε απλά έναν κούφιο αυτοσκοπό.

Αυτή τη στιγμή υπάρχει κάλλιστα η δυνατότητα να καλυφθούν οι στόχοι για παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ έως το 2030 με έργα που έχουν λάβει αρχική άδεια εκτός των περιοχών NATURA και εντός του ήδη τροποποιημένου περιβάλλοντος - όλα τα δεδομένα είναι διαθέσιμα στον σχετικό χάρτη της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ).

Όσο για τις «παράπλευρες απώλειες» οι μόνες όχι απλά αποδεκτές αλλά επιβεβλημένες, αφορούν αυτές στον τρόπο ζωής μας: την αλόγιστη σπατάλη ενέργειας, τον τρόπο διατροφής και μετακίνησης μας, την εμμονή με την κατανάλωση νέων τεχνολογικών προϊόντων.

Σύντομο Βιογραφικό

Ο Απόστολος Καλτσής γεννήθηκε στην Αθήνα το 1978. Σπούδασε Βιολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και εξειδικεύτηκε στη Διαχείριση Προστατευόμενων Περιοχών (μεταπτυχιακός τίτλος, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων). Από το 2007 εργάζεται σχεδόν ανελλιπώς σε προγράμματα Διατήρησης της Φύσης, σε συνεργασία με ακαδημαϊκά ιδρύματα, ερευνητικά ινστιτούτα και περιβαλλοντικές οργανώσεις σε Αθήνα και Χανιά. Είναι μέλος και εθελοντής της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας από το 2004, έχοντας διατελέσει και Πρόεδρος του ΔΣ του σωματείου.