Τιμωρία; Πόσο Αποτελεσματική Είναι Τελικά;

Η τιμωρία στερείται μορφωτικής αξίας

Η τιμωρία από μόνη της ποτέ δεν μετέτρεψε έναν κακό χαρακτήρα σε καλό και ποτέ δεν δίδαξε μια καλή συμπεριφορά καθώς στερείται μορφωτικής αξίας. Αυτό σημαίνει πως η τιμωρία δεν δείχνει στο παιδί τι και πώς να το κάνει αλλά αντίθετα του λέει τι δεν πρέπει να κάνει. Παρ’ όλη τη φτωχή μορφωτική αξία της τιμωρίας σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι χρήσιμη.

* Είναι χρήσιμη όταν …

Όταν το παιδί εμπλέκεται σε επικίνδυνες πράξεις που μπορούν να βλάψουν τον εαυτό του ή και τους άλλους. Σ’ αυτή την περίπτωση ο γονιός πρέπει να το σταματήσει αμέσως και η τιμωρία με τη μορφή μιας δυνατής φωνής, μιας λεκτικής επίπληξης ή και μιας απώθησης είναι η μόνη που έχει σίγουρα, άμεσα αν και συνήθως βραχυχρόνια αποτελέσματα. Έτσι, ένα παιδί 3 ετών που επιμένει να αγγίξει μια αναμμένη σόμπα και πλησιάζει το χέρι του προς αυτή μπορεί να σταματήσει μόνο με μια άμεση, σαφή, ενεργητική και σίγουρη απαγόρευση.

* Αν η τιμωρία δεν είναι άμεση …

Σε κάποιες περιπτώσεις, αν ο γονιός καταπιέσει την άμεση τάση του να τιμωρήσει το παιδί την ώρα που εκείνο προβαίνει σε μια αταξία υπάρχουν δύο κίνδυνοι:

αφενός μεν να καθυστερήσει την εκδήλωση θυμού προς το παιδί και να την εκφράσει σε άκαιρη χωροχρονικά περίοδο, οπότε το παιδί δεν θα καταλάβει το νόημα της τιμωρίας, θα θεωρήσει ότι αδικήθηκε και θα νιώσει ανασφάλεια σε σχέση με τη συμπεριφορά των γονιών του.

αφετέρου αν ο γονιός συγκρατηθεί και αποφύγει συνειδητά να τιμωρήσει το παιδί του, χωρίς να προβεί σε κάποια άλλη εναλλακτική τεχνική αποκατάστασης της ισορροπίας στη σχέση του με το παιδί, είναι πιθανόν να εκδηλώσει τη δυσφορία του με άλλους τρόπους. Π.χ. μπορεί να γκρινιάζει όλη την υπόλοιπη ημέρα ή να προσπαθήσει να κάνει το παιδί να νιώσει βαθιά ένοχο για την πράξη του. Σε αυτή την περίπτωση ουσιαστικά τιμωρεί το παιδί του αλλά με έναν έμμεσο, παρατεταμένο, αναποτελεσματικό και μάλλον άδικο τρόπο.

Αποτελεσματική είναι η τιμωρία που συμβαίνει κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά την εκτέλεση της ανεπιθύμητης πράξης του παιδιού.

Επιπλέον, η τιμωρία μόνο αν συνοδεύεται από τεχνικές ενίσχυσης θετικών συμπεριφορών μέσω αμοιβών μπορεί να βοηθήσει στην διαμόρφωση ακέραιων, ανεξάρτητων και ολοκληρωμένων χαρακτήρων που είναι τελικά και το ζητούμενο.

1 Πριν προβούμε σε οποιαδήποτε τιμωρία καλό είναι να προσπαθούμε να δούμε τον κόσμο με τα μάτια του παιδιού, να καταλάβουμε τις ανάγκες του και πώς σκέφτεται.

2 Είναι σημαντικό το να επικοινωνήσουμε με το παιδί με σαφήνεια και να του πούμε τι ακριβώς μας δυσαρέστησε στη συμπεριφορά του. Έτσι μπορούμε να διασφαλίσουμε πως έχει καταλάβει ακριβώς γιατί τιμωρείται.

3Σχεδιάστε προσεκτικά από πριν τον τρόπο που θα τιμωρείτε, και λάβετε υπόψιν σας τι πραγματικά έχει αξία για το παιδί. Μια πολύ δραστική μορφή τιμωρίας μπορεί να αποδειχθεί η αδιαφορία μας.

4Τέλος, ιδιαίτερη σημασία έχει το να είμαστε όσο γίνεται πιο συνεπείς όσον αφορά τη συνολική συμπεριφορά μας προς το παιδί και ιδιαίτερα πάνω στο θέμα της τιμωρίας.

Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα της τιμωρίας κυρίως εξαρτάται από το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκδηλώνεται. Όταν μια τιμωρία εφαρμόζεται με συνέπεια, χρονική εγγύτητα και σταθερότητα κάθε φορά που συμβαίνει το ίδιο παράπτωμα, όταν ισχύει η ίδια για όλα τα μέλη της οικογένειας, όταν δεν είναι εξοντωτική, όταν υπάρχει ένα στοργικό οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο το παιδί μπορεί να βασιστεί και να επιστρέψει μετά το τέλος της τιμωρίας κι όταν εξηγήσουμε στο παιδί τους λόγους για τους οποίους δεν μας άρεσε η συμπεριφορά την οποία τιμωρούμε τότε η τιμωρία μπορεί να είναι αποτελεσματική.

Επιβραβεύστε τα παιδιά σας

Ας έχουμε υπόψη μας πως τα παιδιά δίνουν πολύ μεγάλη σημασία στην προσοχή των γονιών τους και επηρεάζονται ιδιαίτερα από το πως αυτοί τη διαχειρίζονται. Μια καλή ιδέα θα ήταν λοιπόν να αφιερώνουμε πολύ μεγαλύτερο χρόνο στα παιδιά μας, επιβραβεύοντάς τα, όταν αυτά κάνουν κάτι θετικό, παρά επιπλήττοντας τα όταν κάνουν κάτι αρνητικό.

Συχνά είδη τιμωρίας και

η επικινδυνότητά τους

Σωματική τιμωρία. Ιδιαίτερα επικίνδυνη στο να δημιουργήσει άβουλα, φοβισμένα και επιθετικά παιδιά. Ωστόσο, άλλο η συστηματική σωματική τιμωρία κι άλλο η απώθηση, η σωματική καθοδήγηση του παιδιού στο χώρο.

Τεχνική του διαλείμματος. Απομάκρυνση του παιδιού μέχρι να ηρεμίσει και να συμμορφωθεί. Σχετικά ακίνδυνη, αν κάνουμε σαφές στο παιδί πως δεν αποδοκιμάζουμε το ίδιο αλλά τη συμπεριφορά του.

Απειλές για φαντάσματα, δράκους κτλ. Μπορούν να αποτελέσουν εκλυτικά αίτια φοβιών και άλλων αγχωδών διαταραχών στα παιδιά και τα κάνουν να νιώθουν απροστάτευτα.

Απαγόρευση πρόσβασης σε παιχνίδια, υπολογιστές,κινητό...

Σχετικά ακίνδυνη τακτική αρκεί τα αντικείμενα των οποίων την πρόσβαση απαγορεύουμε στο παιδί δεν αποτελούν σύμβολα της αγάπης μας για αυτό.

Ανάθεση αντιγραφής ή αποστήθισης κειμένων

Δίνουν το μήνυμα στα παιδιά πως μάθηση=αγγαρεία.

Σε κάθε περίπτωση το παιδί πρέπει να νιώθει ότι το σεβόμαστε, ότι τιμωρούμε τη συμπεριφορά του κι όχι την προσωπικότητά του, ότι η τιμωρία είναι η φυσική συνέπεια της πράξης του κι όχι η εκδήλωση της απόρριψής του από μας.

Του Ευάγγελου Καναβιτσά, ψυχολόγος, MSc στην εφαρμοσμένη ψυχολογία,

Πανεπιστήμιο του Ulster, Diploma in counseling Πανεπιστήμιο του Strathclyde της Σκωτίας