Διατροφή Και Άσκηση Στην Εφηβεία: Πόσο Απαραίτητα Είναι;

Είναι γεγονός πως η παχυσαρκία τείνει να αποτελέσει το σημαντικότερο πρόβλημα της σημερινής εποχής ενώ ανησυχητικά μοιάζουν να είναι τα αποτελέσματα ποικίλων ερευνών που δείχνουν ότι αυτή η «επιδημιολογικού» πλέον, όπως την χαρακτηρίζουν πολλοί, μεγέθους πάθηση καλύπτει ένα μεγάλο ποσοστό της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Η συχνότητα της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας είναι λίγο μεγαλύτερη στα κορίτσια απ’ ότι στα αγόρια και αντίστοιχα στους ενήλικες συχνότερη στις γυναίκες απ’ ότι στους άνδρες. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει επιδημιολογική μελέτη για την παχυσαρκία στην Ελλάδα (οπότε και δεν έχουμε επίσημα στατιστικά στοιχεία για την εμφάνισή της στον Eλληνικό πληθυσμό), από περιορισμένης έκτασης μελέτες και εργασίες που έχουν γίνει σε τοπικό επίπεδο, προκύπτει ότι η παγκόσμια αυτή επιδημία έχει πλήξει και τη χώρα μας σε μεγάλο βαθμό.  

Ποικίλοι φαίνεται να είναι οι παράγοντες που οδηγούν στην εξάπλωση του φαινομένου (γενετικοί, βιολογικοί, περιβαλλοντικοί, ψυχολογικοί, ιατρικοί κ.α.). Ωστόσο πρωτεύοντες παράγοντες είναι επίσης οι διατροφικές συνήθειες των εφήβων και η σωματική άσκηση, παράγοντες που θα μπορούσαν – αντιστρέφοντας τον τρόπο χρήσης τους και προσαρμόζοντάς τον σε καινούρια δεδομένα – να ωφελήσουν τον εφηβικό ανθρώπινο οργανισμό. 

Δυστυχώς, έρευνες δείχνουν ότι το  77% των παιδιών δεν τρώει σχεδόν ποτέ μαζί με τους γονείς του και περνάει πολλές ώρες μόνο του στο σπίτι. Έτσι, συχνά το φαγητό που τρώνε, δεν ελέγχεται όσο πρέπει από τους γονείς ως προς την ποσότητα και την ποιότητά του. Το 25 – 48% των Ελληνόπουλων δεν έχουν ποτέ ενημερωθεί για θέματα διατροφής από τους γονείς τους. Το σπιτικό φαγητό αποτελεί για πολλά νοικοκυριά μία συνήθεια όχι καθημερινή, ή ακόμα και μία πολυτέλεια. Η μητέρα δουλεύει, είναι πολυάσχολη, και η εύκολη λύση του φαγητού από έξω γίνεται όλο και περισσότερο συνήθεια για τη σύγχρονη, ελληνική οικογένεια. Τα ίδια τα παιδιά όταν ρωτήθηκαν, απάντησαν ότι κατά 63% καταναλώνουν πολύ κρέας και κατά 51% ότι δεν καταναλώνουν πολλά όσπρια και χόρτα.

Τα παιδιά τρώνε σε ταχυφαγεία, εστιατόρια ευρέως γνωστά ως fast food, σε ποσοστό 7-42% τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα. Πολλοί μπορούν να πούνε πως το ποσοστό αυτό δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο. Αλλά αν αναλογιστεί κανείς το είδος της τροφής που προσφέρεται και καταναλώνεται σε αυτούς τους χώρους, την περιεκτικότητα σε λίπος, αλάτι και ζάχαρη των χάμπουργκερ, των τηγανητών και των αναψυκτικών θα καταλάβει και γιατί παχαίνουν αυτά τα παιδιά, αλλά και γιατί τα περισσότερα από αυτά προτιμούν αυτό το φαγητό από το σπιτικό. Με αυτό τον τρόπο καταναλώνουν όλο και λιγότερες σαλάτες, λαχανικά και όσπρια, ενώ είναι σχεδόν καθημερινή η κατανάλωση κρέατος, στη μια ή την άλλη μορφή. Από το 1984 μέχρι και το 2000 υπήρξε μία αύξηση στην κατανάλωση έτοιμου φαγητού κατά 965%!.

Ένα σωστό διαιτολόγιο ενός εφήβου σήμερα, θα πρέπει να είναι τέτοιο ώστε να του παρέχει ένα πλούσιο ποσοστό θρεπτικών συστατικών και θερμίδων. Οι συνολικές ενεργειακές ανάγκες των εφήβων καθορίζονται ανάλογα με τις θερμιδικές ενεργειακές απώλειες κατά την εφηβεία, την ανάπτυξη αλλά και τις τυπικές καθημερινές δραστηριότητες. Η σωστή διατροφή σε συνδυασμό με την άθληση και τη σωματική άσκηση είναι τρόποι τόσο για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας όσο και για την διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους. 

Τα οφέλη της άθλησης στην παιδική και εφηβική ηλικία είναι πολυάριθμα και αναμφισβήτητα. Η άθληση αρχικά δυναμώνει το ανθρώπινο σύστημα αυξάνει τη σωματική δύναμη και ενισχύει την αυτοπειθαρχία και την ικανότητα αντοχής. Επίσης, αλλάζοντας τη σωματική εμφάνιση προάγει την αυτοεκτίμηση. Επιπλέον, είναι ο πιο υγιής τρόπος εκτόνωσης και αποτρέπει την ανάπτυξη και εμφάνιση συμπεριφορών υψηλού κινδύνου κατά την διάρκεια της εφηβείας (ναρκωτικά, αλκοολισμός, κάπνισμα κα.α) Η συμβολή των αθλητικών προγραμμάτων κατά την παιδική και εφηβική ηλικία είναι σημαντική για την αποφυγή σοβαρών νοσημάτων στην ενήλικη ζωή. Παράλληλα, ο αθλητισμός ενισχύει τη συνεργασία, την υπευθυνότητα και την ανάληψη πρωτοβουλιών. Έχει βρεθεί ότι έφηβοι που αθλούνται νιώθουν περισσότερο κοινωνικά αποδεκτοί σε σχέση με αυτούς οι οποίοι δεν κάνουν κάποιου είδους άθλημα.

Από όλα τα παραπάνω προκύπτει η ωφελιμότητα της άθλησης κατά την διάρκεια της εφηβείας, προκειμένου να αποφευχθούν και να αντιμετωπιστούν όλες οι επικίνδυνες και βλαβερές για το άτομο συνέπειες της παχυσαρκίας. Αυτό που πρέπει λοιπόν εμείς να κάνουμε από τη μεριά μας είναι να δίνουμε συνεχώς την αμέριστη συμπαράστασή μας αλλά πολύ πιο σημαντικό, τα κίνητρα στα παιδιά και τους εφήβους να ανακαλύπτουν νέους τρόπους εκτόνωσης των ενεργειών τους μέσα από τον αθλητισμό και την άσκηση για την πρόληψη και την προαγωγή τόσο της φυσικής  - σωματικής όσο και της ψυχικής τους υγείας.

Από την άλλη μεριά σημαντικός θα μπορούσε να θεωρηθεί και ο ρόλος ενός συμβουλευτικού ή σχολικού ψυχολόγου ο οποίος θα μπορούσε να συνοψιστεί στα εξής:

Να βοηθήσει το παιδί/ τον έφηβο να αλλάξει συμπεριφορά απέναντι στο φαγητό.
 Να ζητήσει από τους γονείς να ενδυναμώσουν την προσπάθεια του παιδιού με το να δρουν οι ίδιοι ως πρότυπα ζωής για τους εφήβους

Σε επίπεδο πρόληψης, σε συνεργασία με τους δασκάλους να μεταδώσει μηνύματα για πιο υγιεινή ζωή αλλά και αντιμετώπιση του άγχους.

Μέσω της συμβουλευτικής, να βοηθήσει το παιδί/ τον έφηβο να αυξήσει την αυτοπεποίθησή του, την αυτοεκτίμηση και την αυτονομία του.

Να ζητήσει τη συμμετοχή των δασκάλων ή/ και των γονέων στην θεραπευτική διαδικασία.

Της Πολυξένης Παπαδήμου, Ψυχολόγου