Ο σίδηρος είναι ένα βασικό στοιχείο της διατροφής που πρέπει να λαμβάνεται σε επαρκείς ποσότητες μέσω της διατροφής. Η σιδηροπενία στα παιδιά έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο αναιμία αλλά και έναν αριθμό άλλων συνεπειών όπως καθυστέρηση στην ψυχοκινητική ανάπτυξη, ελάσσονες νοητικές διαταραχές και επηρεασμένη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Η σιδηροπενία και κατά συνέπεια η αναιμία εξαρτάται κυρίως από την ηλικία και είναι μεγαλύτερη στις μικρές ηλικίες και στους εφήβους.
Βασική αιτία αυτού του άρθρου ήταν όταν μια φίλη μου εκμυστηρεύτηκε ότι ο δεκαπεντάχρονος γιος της διαγνώστηκε με σιδηροπενία. Όλα ξεκίνησαν όταν παίζοντας ποδόσφαιρο (ανήκει σε ποδοσφαιρική ομάδα), στα τελευταία παιχνίδια αισθανόταν μεγάλη κούραση, μην μπορώντας να συνεχίσει τον αγώνα. Κάνοντας μία έρευνα και μιλώντας με τον φίλο μου παιδίατρο, διαπίστωσα ότι τα τελευταία χρόνια δύο είναι οι βασικοί ένοχοι της εμφάνισης σιδηροπενίας σε εφήβους και παιδιά. Το fast food (burger, σουβλάκια κλπ) και η τάση αρκετών ελληνικών οικογενειών να μην μαγειρεύουν στο σπίτι, με αποτέλεσμα να παραγγέλνουν απ’ έξω και ξανά να τρώνε fast food, σουβλάκια, πίτσες κλπ. Πολλές οι έρευνες επιστημόνων απ’ όλο τον κόσμο και φυσικά δεν υστερούν και οι ελληνικές με την Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης να έχει κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου εδώ και δεκαετίες. Η κακή διατροφή στερεί από τον οργανισμό σημαντικές ουσίες όπως τα ωμέγα-3, το σελήνιο, το σίδηρο κ.α. προκαλώντας όχι μόνο σιδηροπενία, αλλά και κατάθλιψη, που σε συνδυασμό με την ψυχολογική πίεση που δέχονται οι έφηβοι, επιβαρύνει γενικότερα την υγεία.
Συμπεράσματα μέσα απ’ τις ιατρικές έρευνες
Ένα από τα βασικά αίτια του προβλήματος, σύμφωνα με τους ερευνητές, οφείλεται στις πολλές αντιφάσεις του ανεπτυγμένου κόσμου μας. Κάποτε η έλλειψη σιδήρου και η αναιμία στην οποία οδηγεί οφείλονταν στις βασικές ελλείψεις που αντιμετώπιζε ο πληθυσμός. Σήμερα που οι περισσότερες οικογένειες έχουν τον τρόπο να θρέψουν σωστά τα παιδιά τους, γεμίζοντας το ψυγείο τους με τις κατάλληλες τροφές, όμως πολλοί γονείς επιλέγουν την εύκολη, λανθασμένη λύση του έτοιμου, πρόχειρου και «φτωχού» για τον οργανισμό φαγητού. Επιλέγουν κατ’ ουσίαν να μεγαλώσουν στο ανεπτυγμένο παρόν μας... υπανάπτυκτα παιδιά.
Αίτια
Σύμφωνα με τα ευρήματα ερευνών το 14% κατά μέσο όρο των παιδιών που μελετήθηκαν παρουσίαζε σιδηροπενία και το 2,9% σιδηροπενική αναιμία, ποσοστά υψηλά για μια ανεπτυγμένη χώρα του 21ου αιώνα. Τα υψηλά ποσοστά που εντοπίστηκαν στη χώρα μας συνάδουν δυστυχώς προς εκείνα που έχουν προκύψει από πρόσφατες μελέτες και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες.
Μεγαλύτερο το πρόβλημα στις μικρές ηλικίες
Η συχνότητα των διαταραχών ήταν μεγαλύτερη στα παιδιά κάτω των δύο ετών - σε ηλικίες από οκτώ μηνών ως δύο ετών τα ποσοστά σιδηροπενίας έφθαναν το 34,1% και σιδηροπενικής αναιμίας το 16,1%. Βεβαίως υπάρχει τρόπος να διατηρηθούν φυσιολογικά τα επίπεδα του σιδήρου και στις τόσο μικρές ηλικίες αν οι γονείς ακολουθούν τις γνωστές, πάγιες συστάσεις των παιδιάτρων: καλό θα ήταν ο θηλασμός να παρατείνεται και μετά τους έξι μήνες, αλλά να μην είναι αποκλειστικός και να συνοδεύεται από κατανάλωση στερεών τροφών.
Χειρότερα σε απομακρυσμένες περιοχές
Παράλληλα μεγαλύτερη συχνότητα τόσο σιδηροπενίας όσο και σιδηροπενικής αναιμίας εμφανίστηκε στα παιδιά που κατοικούσαν σε απομονωμένες περιοχές (μικρά νησιά στο Αιγαίο ή ορεινά χωριά, χωρίς πρόσβαση σε παιδιάτρους) σε σύγκριση με αστικές περιοχές.
Ο ρόλος της βιταμίνης C
Η βιταμίνη C είναι ιδιαίτερα ευεργετική όταν η αναιμία οφείλεται στην έλλειψη της βιταμίνης Β12 ή του φολικού οξέος, γιατί βοηθάει το σώμα να απορροφήσει αυτά τα θρεπτικά στοιχεία. Η βιταμίνη Β12 και το φολικό οξύ, θα πρέπει να λαμβάνονται σε συνδυασμό και πάντα με τη συμβουλή γιατρού, γιατί η υπερβολική λήψη του ενός θα οδηγήσει σε βασική ανεπάρκεια του άλλου. Μόνο με το σωστό συνδυασμό των δύο μπορεί να επιτευχθεί η κατάλληλη και επιθυμητή παραγωγή αιμοφόρων κυττάρων.
Υπεύθυνα και τα φαστ φουντ
Ένας από τους σημαντικούς παράγοντες που φάνηκε να επηρεάζει την εμφάνιση χαμηλού σιδήρου στα παιδιά δεν ήταν άλλος από τον γνωστό «σύντροφο» της ανεπτυγμένης εποχής μας: το φαστ φουντ. Τα παιδιά που κατανάλωναν συχνά έτοιμο φαγητό εμφάνιζαν υψηλότερα ποσοστά τόσο σιδηροπενίας όσο και σιδηροπενικής αναιμίας σε σύγκριση με όσα «τιμούσαν» συστηματικά το μαγειρεμένο σπιτικό φαγητό.
Τι πρέπει να γίνει
Όπως ανέφεραν οι ερευνητές, «το υπαρκτό ακόμη και σήμερα ζήτημα της σιδηροπενίας στην Ελλάδα αποτελεί θέμα σωστής διατροφής. Η οικογένεια πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη της ότι το μαγείρεμα στο σπίτι είναι ζωτικής σημασίας για την αποτροπή εμφάνισης έλλειψης σιδήρου στα παιδιά. Οι γονείς οφείλουν να μάθουν στα παιδιά τους ότι πρέπει να αποφεύγουν το έτοιμο, πρόχειρο φαγητό. Παράλληλα και η πολιτεία πρέπει να φροντίσει ώστε τα κυλικεία των σχολείων να πωλούν υγιεινές τροφές». Αν και τα περισσότερα μενού των φαστ φουντ περιέχουν κρέας, ωστόσο κανείς δεν γνωρίζει τι ποιότητας είναι το κρέας αυτό. Αν λάβουμε υπόψη μας τα νέα ευρήματα που δείχνουν ότι οι μικροί φανατικοί των πρόχειρων γευμάτων είχαν υψηλά ποσοστά έλλειψης σιδήρου, μάλλον καταλαβαίνουμε διά της κοινής λογικής την ποιότητα του κρέατος...
Επίσης οι γονείς πρέπει να φροντίζουν να κάνουν συχνά αιματολογικές εξετάσεις στα παιδιά, κυρίως όταν βρίσκονται στις θεωρούμενες ηλικίες «υψηλού κινδύνου»: βρέφη και έφηβοι.
Πώς μπορούν να βοηθήσουν τα συμπληρώματα
Πριν την λήψη οποιονδήποτε συμπληρωμάτων, θα πρέπει να διερευνηθεί η γενεσιουργός αιτία της αναιμίας. Αν ο γιατρός συστήσει τη λήψη συμπληρωμάτων, είναι βασικό να γίνεται κάθε μήνα αιματολογικό τεστ προκειμένου να διαπιστωθεί η θετική τους επίδραση. Eίναι φρόνιμο να συνδυασθεί η χορήγηση σιδήρου με βιταμίνη C. Ο σίδηρος είναι βασικό συστατικό της αιμοσφαιρίνης και η βιταμίνη C βοηθάει τον οργανισμό να απορροφήσει το σίδηρο. Όμως θα ήταν λάθος να επαναπαυθούν οι γονείς στη λύση των συμπληρωμάτων αλλά να ενημερωθούν όσο γίνεται καλύτερα για τις τροφές που περιέχουν σίδηρο αλλά και τον συνδυασμό αυτών, για μεγαλύτερη απορρόφηση.
Του Αλέξανδρου Λαλάκου
