Αυπνία : Πώς θα την αντιμετωπίσετε

ΓΕΝΙΚΑ

Οι φυσιολογικοί κύκλοι ύπνου –εγρήγορσης ρυθμίζονται χρονολογικά από το μικρό υπερχιασματικό πυρήνα του υποθαλάμου του εγκεφάλου. Η ανάγκη των υγιών ατόμων για ύπνο ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό και μπορούν να κυμαίνονται από 4-5 έως και 9-10 ώρες ημερησίως.

Ο ύπνος των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας είναι σε γενικές γραμμές λιγότερο χορταστικός απ’ ότι στους νεότερους. Σε άλλα άτομα που υποφέρουν από αϋπνίες, η λανθάνουσα περίοδος μέχρι να αποκοιμηθούν είναι μεγάλη, ενώ σε άλλα ο ύπνος διακόπτεται κατά τη διάρκεια της νύχτας ή ξυπνούν πολύ νωρίς το πρωί. Αυτές οι διαφορετικές παραλλαγές όμως, ενώ είναι πολύ ενοχλητικές, δεν είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς για την υγεία. Στις περισσότερες άλλωστε των περιπτώσεων, όπως έχουν δείξει μελέτες, τα άτομα που παραπονιούνται για μεγάλης διάρκειας αϋπνίες, στην πραγματικότητα κοιμούνται πολύ περισσότερο απ’ όσο πιστεύουν. Στην περίπτωση όμως βαριάς αϋπνίας, δηλαδή μείωσης της διάρκειας ύπνου σε 3-4 ώρες, συνεπάγεται και μείωση της πνευματικής ικανότητας του ατόμου. Είναι πάντως γεγονός ότι οι περισσότερες περιπτώσεις διαταραχών του ύπνου, αφορούν ηλικιωμένα άτομα.

Η ένταση και η διάρκεια της αϋπνίας, είναι αυτή που περιγράφει το είδος της.

Με αυτά τα δεδομένα υπάρχουν διάφορα είδη αϋπνίας:

• Η παροδική αϋπνία είναι μια παροδική διαταραχή και μπορεί να οφείλεται σε σωματικό ή ψυχικό πόνο, αλλαγή γεωγραφικών μεσημβρινών και αφορά υγιή κατά τα άλλα άτομα με διάρκεια πολύ μικρή.
• Η βραχυπρόθεσμη αϋπνία, έχει μεγαλύτερη διάρκεια, ίσως 2-3 εβδομάδες που συνήθως συνοδεύεται και από στρες και σταματάει όταν το άτομο ανταπεξέλθει στην αιτία του προβλήματος.
• Η χρόνια αϋπνία είναι αρκετά πιο περίπλοκη μορφή και ενδέχεται να έχει πολύ δυσάρεστες συνέπειες στην ισορροπία του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού.
• Η υπερυπνία, που μάλλον ορίζεται αυθαίρετα σαν αύξηση κατά 20-30% της κανονικής διάρκειας ύπνου για το συγκεκριμένο άτομο, μπορεί στην πραγματικότητα να κρύβει σοβαρή κόπωση, ψυχολογική καταστολή ή νευρολογική πάθηση. Μία χρόνια ή επαναλαμβανόμενη κατάσταση υπερυπνίας δεν αποκλείεται να είναι ένα σύμπτωμα ναρκοληψίας ή σύνδρομου άπνοιας του ύπνου.
• Η ναρκοληψία που είναι μια μορφή διαταραχής άγνωστης αιτιολογίας, χαρακτηρίζεται από σύντομα επεισόδια ανεξέλεγκτης υπνηλίας. Τα επεισόδια αυτά συμβαίνουν την ημέρα κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων του ατόμου και γι αυτό πολλές φορές είναι επικίνδυνα, ενώ δεν μπορεί να κοιμηθεί σωστά κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η διαταραχή αυτή ξεκινάει στα τέλη της δεύτερης ή στην αρχή της τρίτης δεκαετίας της ζωής του ατόμου και συνοδεύεται και από άλλες δυσάρεστες και επικίνδυνες καταστάσεις όπως:  κρίσεις ύπνου, μυϊκή υποτονία, παραισθήσεις, αίσθημα αδυναμίας κίνησης κ.λ.π.

Οι συνέπειες της αϋπνίας μειώνουν αισθητά την ποιότητα ζωής του ατόμου που υποφέρει και κάνουν δύσκολη την καθημερινότητά του. Εκτός από διάφορα προβλήματα υγείας που η αϋπνία μπορεί να προκαλέσει, όπως καρδιακά, πίεση κ.λ.π. διαταράσσει και την καθημερινότητα με δυσκολίες συγκέντρωσης στην εργασία, μειωμένη μνήμη, κακή διάθεση και χρήση φαρμακευτικών ουσιών.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

• Δυσκολία να αποκοιμηθείτε
• Διακοπή του ύπνου κατά τη διάρκεια της νύχτας
• Πολύ πρωινό ξύπνημα απ’ το συνηθισμένο ρυθμό

ΕΝΗΜΕΡΩΣΤΕ ΑΜΕΣΑ ΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ ΟΤΑΝ

• Όταν παρουσιαστεί διαταραχή στον ύπνο που θα έχει διάρκεια
• Όταν η αϋπνία σας οφείλετε σε κάποιο ατυχές συμβάν της προσωπικής σας ζωής. Ίσως χρειαστείτε για ένα διάστημα φαρμακευτική αγωγή
• Όταν δεν μπορείτε να ξεκουραστείτε με τον ύπνο σας και σας παίρνει ο ύπνος κατά τη διάρκεια της ημέρας χωρίς προειδοποίηση

ΑΙΤΙΕΣ

Διάφορες καταστάσεις μπορούν να συνοδεύονται από αϋπνία όπως το φύλο (το φαινόμενο συναντάται συχνότερα σε γυναίκες), η ηλικία και η κατάθλιψη.

Οι αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν αϋπνία όμως δεν είναι πάντα σαφείς. Η παροδική και η επαναλαμβανόμενη μορφή αϋπνίας μπορεί να προκληθεί από διάφορα προσωρινούς παράγοντες που μπορεί να συμβούν στο άμεσο περιβάλλον του ατόμου. Τέτοιοι παράγοντες μπορεί να είναι:

• Έντονο στρες
• Αλλαγή περιβάλλοντος
• Ταξίδια με μεγάλες διαφορές στην τοπική ώρα
• Φάρμακα
• Περιβάλλον (διαφορές θερμοκρασίας, θόρυβος κ.λ.π.)

Χρόνια αϋπνία

Στην περίπτωση της χρόνιας αϋπνίας όμως, το πρόβλημα είναι λιγότερο απλό και εμφανές. Η κατάθλιψη και οι ψυχικές διαταραχές μπορεί να είναι ένας σημαντικοί παράγοντες πρόκλησης αϋπνίας, όπως επίσης οι πόνοι, διάφορες χρόνιες νόσοι, καταχρήσεις κ.λ.π. Πολλές παθήσεις προκαλούν διαταραχές στο σώμα με συνέπεια να διαταράσσεται και ο ύπνος. Η κατάσταση των ανήσυχων άκρων είναι το χρονικό διάστημα που προηγείται της έλευσης του ύπνου ή διακόπτει τον ύπνο δημιουργώντας στα άτομα που πάσχουν μια ακατανίκητη ανάγκη να κινούν τα άκρα τους. Υπάρχουν επιπρόσθετα αιτίες που μπορούν να επιδεινώσουν ή να προκαλέσουν περιόδους αϋπνίας. Αν κάποιος τις αποφύγει μπορεί να επαναφέρει τον ύπνο του σε κανονικούς ρυθμούς. Τέτοιοι παράγοντες σχετίζονται με τον τρόπο ζωής και μπορεί να είναι

• Κατάχρηση καφείνης
• Κατάχρηση αλκοόλ και τσιγάρου πριν τον ύπνο
• Υπερβολικός ύπνος κατά τη διάρκεια του μεσημεριού
• Διακοπτόμενος ύπνος κατά τη διάρκεια της νύχτας
• Πολλές ώρες στο κρεβάτι προσπαθώντας να αποκοιμηθείτε. Είναι προτιμότερο να ξαπλώνετε πιο αργά από τη συνηθισμένη σας ώρα

Μία σπάνια μορφή αϋπνίας είναι κληρονομική και επιφέρει το θάνατο, αφού δεν είναι δυνατόν να θεραπευτεί. Είναι γνωστές περιπτώσεις περίπου 50 οικογενειών σε όλο τον κόσμο που τα μέλη τους πάσχουν από αυτήν την ασθένεια που εκδηλώνεται γύρω στο 50ο έτος ηλικίας τους. Τέτοιες περιπτώσεις ασθενών έχουν από έξι έως οκτώ μήνες ζωής.

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ

Το ιστορικό του ασθενούς μπορεί να καταγράψει με όσο το δυνατόν ασφαλέστερες λεπτομέρειες τα προβλήματα του ύπνου που έχει υποστεί διαχρονικά με τη βοήθεια ίσως και των συγγενών. Ο γιατρός θα χρειαστεί να γνωρίζει τυχόν παθολογικές διαταραχές που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια του ύπνου, όπως η άπνοια ή η ναρκοληψία οπότε θα χρειαστούν και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η συμβατική ιατρική σε συνδυασμό με τις εναλλακτικές θεραπείες μπορεί να δώσει πολύ καλά αποτελέσματα στα προβλήματα διαταραχής ύπνου.

ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Αν η αϋπνία είναι μια κατάσταση παροδική που έχει προέλθει από συγκεκριμένους λόγους, είναι πιθανόν να μην χρειαστεί κανένα είδος θεραπείας και απλά η κατάσταση θα επανέλθει σε φυσιολογικούς ρυθμούς με τη λήξη του προβλήματος.

Σε περίπτωση που η αϋπνία δυσκολεύει την καθημερινότητα του ατόμου, μπορεί να χορηγηθεί προσωρινά κάποιο φάρμακο που όμως πρέπει να γνωρίζει κανείς ότι μπορεί να δημιουργήσει ανεπιθύμητες παρενέργειες. Γι’ αυτό η φαρμακευτική αγωγή συνιστάται όταν δεν υπάρχει άλλη επιλογή.

Στην περίπτωση χρόνιων καταστάσεων αϋπνίας, η αντιμετώπιση είναι πιο περίπλοκη και μπορεί να περιλαμβάνει τόσο φαρμακευτική αγωγή, όσο και τεχνικές βελτίωσης των συνθηκών ζωής και αντιμετώπισης του ύπνου από τον ασθενή.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Το πρόβλημα της αϋπνίας μπορεί να είναι απλό, αλλά πολλές φορές μπορεί να γίνει και αρκετά πιο περίπλοκο ειδικά όταν ο ασθενής καταφεύγει σε φάρμακα, που αντί να τον βοηθήσουν του δημιουργούν επιπλέον προβλήματα. Άλλες φορές πάλι ο ασθενής υπομένει το πρόβλημά του μειώνοντας συνεχώς τις δυνάμεις και τις αντοχές του με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται να ζήσει φυσιολογικά τους συνηθισμένους ρυθμούς της ζωής του. Αν μία κατάσταση αϋπνίας δεν είναι αρκετά σοβαρή ώστε να χρειάζεται φαρμακευτική αντιμετώπιση, διάφορες μέθοδοι εναλλακτικής θεραπείας μπορεί να είναι η λύση για το πρόβλημά του.

Ανθοιάματα

Τα ανθοϊάματα Bach, μπορούν να είναι ένας φυσικός τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος: το Cherry plum διευκολύνει τον οργανισμό να ηρεμήσει και να χαλαρώσει, επιτρέποντας την φυσιολογική μετάβαση του ατόμου από την κατάσταση της εγρήγορσης στην κατάσταση του ύπνου. Πολλές φορές αιτία αϋπνίας είναι οι σκέψεις που μπορεί να βασανίζουν κάποιο άτομα λόγω συσσωρευμένων προβλημάτων. Κατάλληλο για την περίπτωση αυτή είναι το ανθοίαμα White chestnut που έχει την ιδιότητα να βοηθάει το μυαλό να απαλλαγεί από τις σκέψεις. Την ίδια χαλαρωτική δράση έχει το Impatiens μειώνει τον εκνευρισμό και ξεκουράζει. Βέβαια θα πρέπει να γνωρίζει κανείς ότι τα ανθοϊάματα δεν έχουν τη δράση των φαρμάκων και έτσι όσοι υποφέρουν από αϋπνία θα παρατηρήσουν αποτελέσματα μετά από λίγες εβδομάδες.

Αρωματοθεραπεία

Η αρωματοθεραπεία προτείνει χαλαρωτικά αιθέρια έλαια για την καταπολέμηση της αϋπνίας. Όταν υποφέρετε από περιστασιακή αϋπνία, πριν ξαπλώσετε, κάντε ένα μπάνιο ρίχνοντας στο νερό 6-8 σταγόνες levander ή ylang- ylang. Ακόμη, μπορείτε να ρίξετε 4 σταγόνες levander, marjoram ή chamomile στο μαξιλάρι σας πριν να κοιμηθείτε.

Βότανα

Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε και κάποιες φόρμουλες βοτάνων σε ρόφημα ή κάψουλες με συνδυασμούς βαλεριάνας, χαμομηλιού, λυκίσκου πασιφλόρας και βάλσαμου.

Ομοιοπαθητική

Πολλές εναλλακτικές λύσεις ανάλογα με την ιδιαίτερη περίπτωση του καθενός έχει να προτείνει και η ομοιοπαθητική: Coffea, Pulsatilla, Ignatia κ.λ.π. ανάλογα με το πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Και ασφαλώς μία σειρά από ασκήσεις γιόγκα, σημεία πίεσης, θεραπείες βιταμινών και μετάλλων κ.λ.π. μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των διαταραχών του ύπνου.

Διατροφή

Είναι τέλος σημαντική η προσαρμογή σε μια σωστή διατροφή που μπορεί να λειτουργήσει και προληπτικά για την αντιμετώπιση της αϋπνίας. Κάποιος που υποφέρει από υψηλό ή χαμηλό ζάχαρο μπορεί να παρουσιάσει διαταραχές στον ύπνο του. Αν αποφύγει πριν τον ύπνο γλυκά και φρούτα, μπορεί να σταθεροποιήσει το πρόβλημα στους κανονικούς του ρυθμούς.

Διαταραχές του ύπνου και παιδιά

Διαταραχές του ύπνου μπορούμε να παρατηρήσουμε και σε παιδιά σχολικής και προσχολικής ηλικίας. Οι διαταραχές αυτές περιλαμβάνουν πρωτοπαθή νυχτερινή ενούρηση, νυχτερινές τρομάρες και υπνοβασία. Τα επεισόδια αυτά μπορεί να εμφανίζονται σε μια συγκεκριμένη φάση του ύπνου, αφορούν περισσότερο τα αγόρια (4 φορές συχνότερα) από ότι τα κορίτσια, και δεν θυμούνται το συμβάν όταν ξυπνήσουν. Τέτοιες διαταραχές είναι δυνατόν να είναι κληρονομικές. Τις περισσότερες φορές δεν χρειάζεται η επέμβαση θεραπευτικής μεθόδου και το πρόβλημα παύει να υφίσταται μετά από κάποια ηλικία.

Σύνδρομο της άπνοιας του ύπνου

Ο κανονικός ύπνος που γίνεται χωρίς διακοπές, αποτελείται από διάφορες φάσεις εναλλασσόμενες, με και χωρίς γρήγορες κινήσεις των ματιών. Άπνοια συμβαίνει όταν υπάρχει πλήρης διακοπή της ροής του αέρα κατά την αναπνοή, για 10 ή και περισσότερα δευτερόλεπτα. Η ελάττωση της ροής και όχι η πλήρης διακοπής της λέγεται υπόπνοια.

Πολλά κατά τα άλλα υγιή άτομα μπορούν να εμφανίσουν άπνοιες και υπόπνοιες κατά τη διάρκεια του ύπνου που αυξάνονται με την ηλικία. Όταν όμως αυτές οι διαταραχές είναι συχνές και έχουν διάρκεια, μπορούν να δημιουργήσουν τελικά το σύνδρομο της άπνοιας που επιφέρει συχνές διακοπές ύπνου και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η περισσότερο συχνή διαταραχή του ύπνου είναι η αποφρακτική άπνοια του ύπνου που διαφέρει από την κεντρική άπνοια ύπνου που οφείλεται σε διακυμάνσεις της κεντρικής διέγερσης των μυών της αναπνοής.

Αιτίες & Θεραπεία

Η αποφρακτική άπνοια του ύπνου είναι αρκετά συχνή διαταραχή αφού εμφανίζεται σε ποσοστό 4% στους άνδρες, ενώ στις γυναίκες σπανιότερα. Ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου είναι η παχυσαρκία, χωρίς να είναι γνωστός ο λόγος που αυτή συμβάλλει στην πρόκληση του συνδρόμου. Η διαταραχή αυτή μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στην καρδιαγγειακή ανταπόκριση του οργανισμού με συνέπειες όπως βραδυκαρδία και αρρυθμίες. Τα άτομα στα οποία παρατηρείται υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, έχουν μεγάλες πιθανότητες να έχουν πρόβλημα άπνοιας. Τα συμπτώματα κατά τον ύπνο είναι ο δυνατός ρεγχασμός (ροχαλητό), ρωθωνίσματα και ανησυχία. Η συμπεριφορά του ατόμου αυτού στην καθημερινότητά του, μπορεί να χαρακτηρίζεται από αδυναμία συγκέντρωσης, κατάθλιψη και αλλαγές στην προσωπικότητα. Η θεραπεία της διαταραχής μπορεί να είναι σχετικά απλή, πολλές φορές όμως η χειρουργική επέμβαση κρίνεται απαραίτητη.

Από την επιστημονική ομάδα του Υγεία και Ευεξία