Αλλάζει ο άνθρωπος στα γεράματα; Και όμως ναι σύμφωνα με έρευνες

Πολλοί από εμάς πιστεύουμε ότι είναι πιο δύσκολο να αλλάξουμε συμπεριφορές καθώς μεγαλώνουμε. Η έρευνα δείχνει ότι η θεραπεία είναι εξίσου αποτελεσματική για τους ηλικιωμένους ενήλικες όπως είναι και για τους νεότερους ενήλικες.
Οι ηλικιωμένοι εξακολουθούν να έχουν την ικανότητα να μαθαίνουν, αλλά μπορεί να είναι πιο αργή λόγω των γνωστικών αλλαγών που σχετίζονται με την ηλικία.

Η δημοφιλής πεποίθηση υποστηρίζει ότι η αλλαγή της συμπεριφοράς μας είναι πιο δύσκολο να κάνουμε καθώς μεγαλώνουμε. Αν και η αδυναμία της μητέρας σας να χρησιμοποιήσει το Instagram μπορεί να το επιβεβαιώσει ως αλήθεια, τι μας λέει η επιστήμη για την ικανότητά μας να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας καθώς μεγαλώνουμε; Είναι ακόμα δυνατό για τον ογδοντάχρονο να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα άσκησης; Ή για να γίνουν καλύτεροι οι 60άρηδες στη διαχείριση του θυμού τους;

Ας εξετάσουμε μια πηγή στοιχείων από μελέτες αποτελεσμάτων ψυχοθεραπείας με ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας. Η θεραπεία είναι το σημείο όπου οι άνθρωποι πηγαίνουν να αλλάξουν τελικά, και αν υπήρχαν διαφορές ηλικίας ως απάντηση στη θεραπεία, αυτό θα μπορούσε να μας πει κάτι για το αν ένας 70χρονος μπορεί ακόμα να μειώσει αυτόν τον μακροχρόνιο φόβο της δημόσιας ομιλίας.

Η θεραπεία είναι εξίσου αποτελεσματική για τους ηλικιωμένους

Σε μια από τις μεγαλύτερες μετα-αναλύσεις μέχρι σήμερα σχετικά με την αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας σε όλη τη διάρκεια της ζωής, οι συγγραφείς ανέλυσαν μελέτες που αντιπροσώπευαν πάνω από 36.000 ενήλικες με κατάθλιψη για να δουν αν οι ηλικιωμένοι ανταποκρίθηκαν καλύτερα ή χειρότερα στη θεραπεία. Αποδεικνύεται ότι οι ηλικιωμένοι ενήλικες ήταν εξίσου πιθανό να επωφεληθούν από τη θεραπεία με τους νεότερους ενήλικες. Επομένως, εάν η θεραπεία είναι εξίσου αποτελεσματική για τους ηλικιωμένους ενήλικες όπως είναι για τις νεότερες ηλικιακές ομάδες, αυτό σημαίνει ότι είμαστε όλοι ικανοί να αλλάξουμε ανεξάρτητα από την ηλικία μας;

Πιθανώς, αλλά μπορεί να υποστηρίξετε ότι οι ηλικιωμένοι που παρακολουθούν θεραπεία μπορεί να μην είναι αντιπροσωπευτικοί όλων των ηλικιωμένων. Ίσως είναι πιο ανοιχτοί στο να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους ή έχουν κίνητρο να το κάνουν. Αυτά τα δεδομένα δεν μας λένε απαραίτητα εάν οι ηλικιωμένοι ενήλικες γενικά είναι εξίσου ικανοί να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους με τις νεότερες ηλικιακές ομάδες.

Οι ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας μαθαίνουν από τα σχόλια

Ας δούμε λοιπόν μια άλλη πηγή αποδείξεων: ηλικιωμένοι και νεότεροι ενήλικες σε εργαστηριακό περιβάλλον σε αντίθεση με ένα θεραπευτικό. Και αντί να μάθουν δεξιότητες αντιμετώπισης, μαθαίνουν μια πιο βασική συμπεριφορά: ποιο κουμπί να πατήσουν για να κερδίσουν μια χρηματική ανταμοιβή και τι να μην πατήσουν για να μην χάσουν αυτήν την ανταμοιβή. Στην ουσία, μαθαίνουν από την ανατροφοδότηση. Αρκετές μελέτες που χρησιμοποιούν αυτό το είδος παραδείγματος καταδεικνύουν ότι οι ηλικιωμένοι ενήλικες είναι πιο αργοί να μάθουν από την ανατροφοδότηση από τους νεότερους ενήλικες. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μαθαίνουν από την ανατροφοδότηση. σίγουρα το κάνουν, αλλά χρειάζεται λίγο περισσότερο. Ένας λόγος για αυτό θα μπορούσε να είναι οι φυσιολογικές γνωστικές αλλαγές που συμβαίνουν στη μετέπειτα ζωή, όπως η μειωμένη βραχυπρόθεσμη μνήμη ή η πιο αργή ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών.

Ίσως αναρωτιέστε, τι σχέση έχει να μάθετε να πατάτε κουμπιά με το αν μπορείτε ή όχι να μάθετε ιταλικά ως δεύτερη γλώσσα στα 70 σας; Αυτή η έρευνα μας λέει ότι όταν οι ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας μαθαίνουν κάτι νέο με ανατροφοδότηση, για παράδειγμα, κάνοντας ένα κουίζ σε ένα μάθημα ιταλικής γλώσσας, μπορεί να είναι πιο αργοί να μάθουν από αυτή την ανατροφοδότηση από τους νεότερους ενήλικες. Αλλά μόνο και μόνο επειδή οι ηλικιωμένοι μπορεί να χρειαστούν λίγο περισσότερο χρόνο για να μάθουν κάτι νέο, δεν σημαίνει ότι η αλλαγή συμπεριφοράς δεν συμβαίνει - το αντίθετο.

Οι μοναδικές δυνάμεις βοηθούν τους ηλικιωμένους να αλλάξουν

Υπάρχουν μοναδικά πλεονεκτήματα που έχουν οι ηλικιωμένοι που μπορεί να τους βοηθήσουν να μάθουν και να κάνουν αλλαγές συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, οι ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας διατηρούν υψηλά επίπεδα κρυσταλλωμένης νοημοσύνης, η οποία αποτελείται από γενικές γνώσεις και εμπειρίες που συσσωρεύετε σε όλη τη διάρκεια της ζωής σας. Είναι ο τύπος νοημοσύνης που θα σας βοηθήσει να απαντήσετε σε ερωτήσεις κινδύνου και να αλλάξετε ένα ελαστικό σε μια χιονοθύελλα. Όλη η γνώση και η εμπειρία που διαθέτουν οι ηλικιωμένοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκμάθηση νέων δεξιοτήτων — και προς όφελός τους. Μια συνταξιούχος δασκάλα μπορεί να χρησιμοποιήσει όλη την προηγούμενη εμπειρία της ως διοργανώτρια, επικοινωνιακή και διαχειριστή για να δημιουργήσει επιτέλους αυτή τη μικρή επιχείρηση που πάντα ήθελε.

Και υπάρχουν περισσότερα καλά νέα, οι ηλικιωμένοι τείνουν να κάνουν καλύτερη δουλειά στο να θέτουν στόχους και να παραμένουν αφοσιωμένοι στην επίτευξή τους. Η έρευνα δείχνει ότι οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό από τους νεότερους να θέτουν στόχους γύρω από τις εγγενείς αξίες τους (π.χ. ευημερία) σε αντίθεση με τους εξωγενείς (π. Οι ηλικιωμένοι επιδεικνύουν επίσης υψηλότερο επίπεδο δέσμευσης για την επίτευξη των στόχων τους σε σχέση με τους νεαρούς ενήλικες.

Έτσι, ακόμα κι αν χρειάζεται λίγο περισσότερος χρόνος για να μάθουν κάτι νέο, οι ηλικιωμένοι μπορεί να είναι σε θέση να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους λόγω των εμπειριών και των γνώσεών τους στη ζωή, καθώς και της προσέγγισης και της δέσμευσής τους για την επίτευξη ενός στόχου.

Αν ακόμα αναρωτιέστε αν είναι πολύ αργά για να ασχοληθείτε με την ηλεκτρική κιθάρα στα 60 σας, θεωρήστε αυτό το κίνημά σας για να ξεσκονίσετε αυτόν τον ενισχυτή, προγραμματίστε αυτά τα μαθήματα και να ξέρετε ότι ποτέ δεν είναι αργά για να γίνεις ροκ σταρ.

Πηγές

• Cuijpers P, Karyotaki E, Eckshtain D, et al. (2020). Psychotherapy for depression across different age groups: A systematic review and meta-analysis. JAMA Psychiatry, 77, 694–702.
• Mell, T., Heekeren, H. R., Marschner, A., Wartenburger, I., Villringer, A., & Reischies, F. M. (2005). Effect of aging on stimulus–reward association learning. Neuropsychologia, 43, 554–563.
• Riediger, M., Freund, A.M., Baltes, P.B. (2005). Managing life through personal goals: Intergoal facilitation and intensity of goal pursuit in younger and older adulthood. The Journals of Gerontology: Series B, 60, 84–91.
• Schmitt-Eliassen, J., Ferstl, R., Wiesner, C., Deuschl, G., & Witt, K. (2007). Feedback-based versus observational classification learning in healthy aging and Parkinson's disease. Brain Research, 1142, 178–188.
• Sheldon, K. M., Kasser, T. (2001). Getting older, getting better? Personal strivings and psychological maturity across the life span. Developmental Psychology, 37, 491-501.
• Weiler, J. A., Bellebaum, C., & Daum, I. (2008). Aging affects acquisition and reversal of reward-based associative learning. Learning and Memory, 15, 190–197.