Σύνδρομο άρρωστου κτιρίου: Ποιες οι επιπτώσεις για την υγεία μας

Μία από τις μεγαλύτερες πηγές έκθεσης σε μη διατροφικά τοξικά είναι ο αέρας στο σπίτι (1). Οικοδομικά υλικά (όπως επένδυση δαπέδου και τοίχου, κόλλες και χρώματα) μπορούν να «απελευθερώσουν αέριο» απελευθερώνοντας αρκετά τοξικά που μπορούν να ανιχνευθούν σε ανθρώπους (2). Για παράδειγμα, ένα τοξικό παράγωγο βενζολίου που χρησιμοποιείται συνήθως σε απολυμαντικά και αποσμητικά ανιχνεύθηκε στο 98% των ενηλίκων στη μελέτη «TEAM» της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος (EPA) (3). Σε μια άλλη μελέτη της EPA, τρεις επιπλέον τοξικοί διαλύτες ήταν παρόντες στο 100% των δειγμάτων ανθρώπινων ιστών που ελέγχθηκαν σε ολόκληρες τις ΗΠΑ (4).

Τα νεόκτιστα ή ανακαινισμένα κτίρια μπορούν να έχουν σημαντικές ποσότητες χημικών «που απελευθερώνουν αέρια», προκαλώντας αυτό που έχει ονομαστεί «σύνδρομο άρρωστου κτιρίου». Η εσωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση συνδέεται στενά με προβλήματα υγείας και επιδείνωση των ασθματικών συμπτωμάτων (5). Το χαλί είναι ένας ιδιαίτερα μεγάλος δράστης, που πιθανώς απελευθερώνει αρκετές νευροτοξίνες. Κατά τον έλεγχο περισσότερων από 400 δειγμάτων χαλιών, οι νευροτοξίνες ήταν παρούσες σε περισσότερο από το 90% των δειγμάτων, ποσοτικά επαρκή σε ορισμένα δείγματα για να προκαλέσουν θάνατο σε ποντίκια (6). Κατά ειρωνικό τρόπο, λίγο μετά την έκθεση TEAM, 71 άρρωστοι υπάλληλοι εκκένωσαν τη νέα έδρα της EPA στην Ουάσιγκτον ισχυριζόμενοι για προβλήματα υγείας, τα οποία τελικά αποδόθηκαν στο νέο χαλί των 27.000 τετραγωνικών ποδιών (7).

Τα χαλιά παγιδεύουν επίσης περιβαλλοντικές τοξίνες. Η «Μελέτη έκθεσης σε μη επαγγελματικά φυτοφάρμακα» (NOPES) διαπίστωσε κατά μέσο όρο 12 υπολείμματα φυτοφαρμάκων ανά δείγμα χαλιού και διαπίστωσε ότι αυτή η οδός έκθεσης παρέχει σε βρέφη και νήπια σχεδόν όλη τη μη διατροφική τους έκθεση στα διαβόητα φυτοφάρμακα DDT, αλδρίνη, ατραζίνη και καρβαρύλη (8).

Εκτός της δίαιτας, η αναπνευστική έκθεση σε πτητικές οργανικές ενώσεις (VOC) είναι ένας συχνός κίνδυνος που έχει συσχετιστεί με πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες στην υγεία, όπως βλάβη στα νεφρά, ανοσολογικά προβλήματα, ορμονικές ανισορροπίες, διαταραχές του αίματος και αυξημένα ποσοστά άσθματος και βρογχίτιδας (9). Οι πτητικές οργανικές ενώσεις είναι χημικές ουσίες που έχουν υψηλή τάση ατμών σε φυσιολογικές συνθήκες σε θερμοκρασία δωματίου. Οι πτητικές οργανικές ενώσεις προέρχονται τόσο από φυσικές όσο και από συνθετικές πηγές. Τα περισσότερα αρώματα και οσμές είναι πτητικές οργανικές ενώσεις. Χιλιάδες προϊόντα μπορούν να απελευθερώσουν πτητικές οργανικές ενώσεις, συμπεριλαμβανομένων των χρωμάτων και των επιστρώσεων, των αποξεστικών χρωμάτων, των υλικών πλήρωσης τοίχων και των ξύλων (στόκοι), των δομικών υλικών, των συγκολλητικών ουσιών και των στεγανωτικών υλικών, των χαλιών και άλλων επενδύσεων δαπέδων, των επενδύσεων τοίχων, των συντηρητικών ξύλου, των προϊόντων καθαρισμού, των αποσμητικών χώρου, του εξοπλισμού γραφείου όπως τα φωτοτυπικά μηχανήματα και οι εκτυπωτές. Επίσης βρίσκονται σε: υλικά για στεγνό καθάρισμα ρούχων, αεροζόλ, τσιγάρα (συμπεριλαμβανομένων των ηλεκτρονικών τσιγάρων) και προϊόντα για αυτοκίνητα. Συχνά, μπορείτε να ανιχνεύσετε πτητικές οργανικές ενώσεις από την έντονη οσμή τους – π.χ. φρέσκια μπογιά ή καινούργια αυτοκίνητα και χαλιά - αλλά μερικές πτητικές οργανικές ενώσεις είναι άοσμες ή η οσμή τους είναι καλυμμένη από άλλες χημικές ουσίες. Οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει ότι η συμπλήρωση της διατροφής με βιταμίνη C, σελήνιο, γλυκίνη, γλουταμίνη, ταυρίνη, Ν-ακετυλοκυστεΐνη και άλφα λιποϊκό οξύ έχει μεγάλο όφελος για τους ασθενείς που εκτίθενται σε πτητικές οργανικές ενώσεις (10).

Πώς να μειώσετε την έκθεσή σας σε πτητικές οργανικές ενώσεις:

1. Επιλέξτε μη τοξικά χρώματα, βερνίκια, στεγανωτικά υλικά και άλλα προϊόντα διακόσμησης με τα χαμηλότερα επίπεδα πτητικών οργανικών ενώσεων που μπορείτε να βρείτε. Υπάρχουν αρκετές εταιρείες στην αγορά που εγγυώνται την χαμηλή περιεκτικότητα σε πτητικές οργανικές ενώσεις στα προϊόντα τους.

2. Αν κάνετε ανακαίνιση στο σπίτι σας, ελέγξτε τις ετικέτες των προϊόντων ώστε να διασφαλίσετε ότι έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε πτητικές οργανικές ενώσεις. Αν χρησιμοποιείτε προϊόντα που αναφέρουν ότι περιέχουν πτητικές οργανικές ενώσεις, χρησιμοποιήστε τα όσο γίνεται πιο γρήγορα, και διατηρήστε τα καλά κλεισμένα όταν δεν τα χρησιμοποιείτε, εξασφαλίζοντας ότι ο χώρος αερίζεται ικανοποιητικά.

3. Εξετάστε το ενδεχόμενο να πάρετε έναν καθαριστή αέρα για να αφαιρέσετε επιβλαβείς πτητικές οργανικές ενώσεις από το εσωτερικό περιβάλλον του σπιτιού σας.

Ακόμα κι αυτός ο ίδιος ο αέρας που αναπνέετε μπορεί να αποτελεί σημαντική πηγή τοξινών. Θα μπορούσατε να σκεφτείτε ότι το πρόβλημα της ρύπανσης του αέρα δεν είναι τόσο άσχημο αν δεν ζείτε σε μια πόλη όπου η αιθαλομίχλη συχνά υπερβαίνει τα όρια συναγερμού, αλλά τα πράγματα δεν είναι υποχρεωτικά έτσι. Πολλοί ασθενείς παραπονούνται ότι υποφέρουν συχνά από πονοκεφάλους, ζαλάδες, άγχος και «σκοτείνιασμα του μυαλού» στο γραφείο. Η πρώτη ερώτηση που πρέπει να τους γίνει είναι: «Μήπως εργάζεστε σε κτήριο γραφείων όπου τα παράθυρα δεν ανοίγουν;». Αν η απάντηση είναι καταφατική, αυτό σημαίνει ότι έχουμε βρει τη ρίζα του προβλήματος. Δεν είναι το στρες – οι άνθρωποι αυτοί είναι απόλυτα ικανοί να κάνουν καλά τη δουλειά τους. Φταίει το περιβάλλον. Το κλειστό κτίριο, που συναντάμε συχνά σε αστικές περιοχές γραφείων, είναι ένας χώρος όπου συγκεντρώνονται όλες οι χημικές ουσίες που βρίσκονται στα σύγχρονα γραφεία. Τοξικές αναθυμιάσεις από τα χαλιά, τις μπογιές, τα πλαστικά έπιπλα, τα φωτοαντιγραφικά μηχανήματα, τους διαλύτες, τα υγρά καθαρισμού και πολλές άλλες ουσίες παγιδεύονται μέσα στο κτίριο, ιδιαίτερα αν το σύστημα εξαερισμού είναι ανεπαρκές, όπως συνήθως είναι. Τελικά, όλες αυτές τις ουσίες τις εισπνέετε, μαζί με όλα τα μικρόβια που ελευθερώνονται στον αέρα με την εκπνοή των συναδέλφων σας. Δεν είναι περίεργο που το «σύνδρομο του άρρωστου κτιρίου» (sick building syndrome) μερικές φορές οδηγεί σε επιδημίες χρόνιας κόπωσης, πονοκεφάλων, ζαλάδων, εξανθημάτων και άλλων συμπτωμάτων μεταξύ των εργαζομένων σε ένα τέτοιο γραφείο.

Μπορείτε να μειώσετε το τοξικό επίπεδο του αέρα γύρω σας επιμένοντας στον σωστό αερισμό του περιβάλλοντος εργασίας σας. Στο σπίτι, και αν είναι δυνατό και στο γραφείο, χρησιμοποιείτε φίλτρα αέρα HEPA, που είναι πολύ καλά για την απομάκρυνση των τοξινών, των σωματιδίων και των αλλεργιογόνων, όπως τα σπόρια της μούχλας, από τον αέρα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Nielsen GD, Larsen ST, Olsen O, et al. Do indoor chemicals promote development of airway allergy? Indoor Air 2007;17 (3) : 236-55

2. Wallace LA, Pellizzari ED, Hartwell TD, et al. Personal exposure, indoor-outdoor relation- ships, and breath levels of toxic air pollutants measured for 355 persons in New Jersey. EPA 0589.

3. Hill RH Jr, Ashley DL, Head SL, et al. p- Dichlorobenzene exposure among 1,000 adults in the United States. Arch Environ Health 1995;50:277-280.

4. Broad scan analysis of the FY82 national human adipose tissue survey specimens. EPA Office of Toxic Substances. EPA 560/5-86- 035.

5. Ruhl RA, Chang CC, Halpern GM, Gershwin ME. The sick building syndrome. II. Assessment and regulation of indoor air quality. J Asthma 1993;30:297-308.

6. Duehring C. Carpet, EPA stalls and industry hedges while consumers remain at risk. Informed Consent 1993;1:6-32

7. Crinnion MJ. Environmental Medicine, Part 2 – Health Effects of and Protection from Ubiquitous Airborne Solvent Exposure. Altern Med Rev 2000;5 (2) : 133-143

8. Whitemore RW, Immerman FW, Camann DE, et al. Non-occupational exposures to pesticides for residents of two U.S. cities. Arch Environ Contam Toxicol 1994;26:47-59.

9. Crinnion MJ. Environmental Medicine, Part 2 – Health Effects of and Protection from Ubiquitous Airborne Solvent Exposure. Altern Med Rev 2000;5 (2) : 133-143

10. Crinnion WJ. Results of a decade of naturopathic treatment for environmental illness: a review of clinical records. J Naturo Med 1997;7:21-27