Κωνσταντίνος Παπακώστας, Χειρουργός Ωτορινολαρυγγολόγος
Στην Ελλάδα κάθε χρόνο γεννιούνται 100 νεογνά με μεγάλο βαθμό βαρηκοΐας και ένας μεγαλύτερος αριθμός με μικρότερο βαθμό. Η έγκαιρη αντιμετώπισή της εξασφαλίζει θετικά αποτελέσματα στην ανάπτυξη του λόγου και στη ψυχοκοινωνική προσαρμογή του παιδιού.
Η βάση της επιτυχίας είναι η πρώιμη διάγνωση της παιδικής βαρηκοΐας, στην οποία θεμελιώδη ρόλο παίζει η μητέρα και γενικότερα η οικογένεια, που πρώτες θα αναγνωρίσουν το πρόβλημα και θα οδηγήσουν το παιδί στον ωτορινολαρυγγολόγο.
Γνωρίζετε ότι…
Η ακοή λειτουργεί την 28η-30η εμβρυϊκή εβδομάδα και το νεογνό αντιδρά στην ομιλία. Νεογνά 30 ημερών διακρίνουν τη μητρική φωνή.
Από τη γέννηση μέχρι την ηλικία των τριών μηνών παρατηρούνται αντιδράσεις σε δυνατό ήχο. Καθώς η ηλικία αυξάνει, αυξάνει και η ικανότητα διάκρισης των ισχυρών ήχων.
Στην ηλικία του ενός έτους καταλαβαίνουν την ομιλία και προσέχουν τους ήχους που τους ενδιαφέρουν.
Παιδική βαρηκοΐα
Βαρηκοΐα ονομάζεται η απώλεια της ακοής. Οφείλεται σε γενετικούς (συγγενής βαρηκοΐα, 50%), περιβαλλοντικούς (λοιμώξεις, ηχητικοί τραυματισμοί, ωτοτοξικά φάρμακα) (25%), ή άγνωστους παράγοντες (25%).
Διακρίνονται οι ακόλουθοι τύποι:
1. Βαρηκοΐα αγωγής. Η βλάβη εντοπίζεται στο έξω ή μέσο αυτί. Η πρόγνωση είναι καλή, γιατί η φαρμακευτική αγωγή και οι σύγχρονες χειρουργικές τεχνικές καθιστούν πιθανή την ίαση ή τη βελτίωση.
2. Νευροαισθητήρια βαρηκοΐα. Η βλάβη εντοπίζεται στο έσω αυτί ή το κοχλιακό νεύρο. Η πρόγνωση δεν είναι τόσο καλή, ωστόσο τα παιδιά μπορούν να ακούσουν με ακουστικά βαρηκοΐας ή κοχλιακά εμφυτεύματα.
3. Βαρηκοΐα μεικτού τύπου. Συνυπάρχουν βαρηκοΐα αγωγής και νευροαισθητήρια βαρηκοΐα στο ίδιο αυτί.
4. Μη οργανική (ψυχογενής) βαρηκοΐα. Δεν υπάρχει οργανική βλάβη στο αυτί (υστερική βαρηκοΐα, βαρηκοΐα εκ προσποιήσεως).
Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς
Νεογνά (0-4 εβδομάδων)
Η πρώιμη διάγνωση και αντιμετώπιση της βαρηκοΐας στα νεογνά είναι σημαντική για την ανάπτυξη του παιδιού, γι’ αυτό και ο έλεγχος πρέπει να γίνεται πριν την έξοδο από το Μαιευτήριο και να περιλαμβάνει όλα τα μωρά, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι το 50% της συγγενούς βαρηκοΐας αφορά νεογνά, που δεν έχουν προβλήματα υγείας, ενώ μόνο το 50% αφορά τα νεογνά υψηλού κινδύνου, που νοσηλεύονται στη Μονάδα Προώρων.
Οι παράγοντες που «κρύβονται» πίσω από τον υψηλό κίνδυνο να εμφανίσει κάποιο νεογνό προβλήματα ακοής είναι οι εξής:
Κληρονομικό ιστορικό βαρηκοΐας
Συγγενείς λοιμώξεις (ερυθρά, τοξοπλάσμωση, κυτταρομεγαλοϊός κ.ά.)
Κρανιοπροσωπικές ανωμαλίες
Βάρος γέννησης μικρότερο από1500 gr.
Ίκτερος που απαιτεί αφαιμαξομετάγγιση
Μηνιγγίτιδα
Ασφυξία κατά τον τοκετό
Ο έλεγχος γίνεται με τις Ωτοακουστικές Εκπομπές, που είναι μέθοδος μη επεμβατική, εύκολη, γρήγορη, αντικειμενική, εφαρμόζεται από το 2ο 24ωρο της ζωής και μας εξασφαλίζει σε ποσοστό 99% ότι δεν υπάρχει βαρηκοΐα. Ο βασικός στόχος είναι να ολοκληρωθεί μέχρι τον 6ο μήνα ο διαγνωστικός έλεγχος και το βρέφος να ωφεληθεί από την αποκατάσταση, η οποία περιλαμβάνει συντηρητικές τεχνικές (ακουστικά βαρηκοΐας) ή χειρουργικές επεμβάσεις στο έξω και μέσο αυτί (με αρκετά καλή πρόγνωση) ή στο έσω αυτί (κοχλιακά εμφυτεύματα, καλή πρόγνωση). Έτσι, το παιδί μπορεί να αναπτύξει ομιλία και να παρακολουθήσει κανονικό σχολείο.
Βρέφη (4 εβδομάδων-2 ετών παιδιά)
Αν το παιδί σας δεν αντιδρά στους παρακάτω ήχους είναι ύποπτα για βαρηκοΐα
v Συνηθισμένοι θόρυβοι (γαύγισμα σκύλου, ρολόι, μουσική) δεν τα αποσπούν από το παιχνίδι
v Δε στρίβουν το κεφάλι στην κουδουνίστρα ή στο τσαλάκωμα ενός χαρτιού (χωρίς να βλέπουν)
v Δε τα ενθουσιάζουν παιχνίδια που κάνουν θόρυβο
v Δεν αντιδρούν όταν φωνάζουν το όνομά τους από απόσταση 1-2 μέτρων
v Δεν προσπαθούν να μιμηθούν τις φωνές που ακούνε
v Δεν εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους (οι λέξεις μαμά και μπαμπάς δεν είναι αρκετές)
Συνήθως, οι γονείς ζητούν τη βοήθεια του Ωτορινολαρυγγολόγου διότι τα παιδιά παρουσιάζουν καθυστέρηση της ομιλίας. Τα αίτια μπορεί να είναι είτε τα ίδια με της νεογνικής ηλικίας, είτε η επίδραση βλαπτικών παραγόντων μετά τον 1ο μήνα (λοιμώξεις, ωτοτοξικά φάρμακα). Η αντιμετώπιση είναι παρόμοια με της προηγούμενης ηλικίας.
Παιδιά 2-5 ετών ύποπτα για βαρηκοΐα
v Μιλάτε στο παιδί και ρωτάει τι και πως
v Δεν απαντάει όταν βρίσκεται στο διπλανό δωμάτιο
v Ακούει τηλεόραση σε μεγαλύτερη ένταση από το συνηθισμένο
Η κύρια διαφορά των παιδιών αυτών είναι ότι παραπονούνται τα ίδια για την ακοή τους, καθώς συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες, για τις οποίες η ακοή είναι απαραίτητη.
Αίτια
- Η εκκριτική ωτίτιδα (συλλογή υγρού στο μέσο αυτί) είναι το συχνότερο αίτιο σ’ αυτή την ηλικία, ενώ και τα υπόλοιπα αίτια, που αναφέρθηκαν στις μικρότερες ηλικίες, μπορούν να προκαλέσουν βαρηκοΐα.
- Η εκκριτική ωτίτιδα είναι πιο επικίνδυνη από τη γνωστή οξεία μέση ωτίτιδα, η οποία «φωνάζει», διότι το παιδί πονάει, έχει πυρετό, γίνεται αντιληπτή από τους γονείς και αντιμετωπίζεται. Αντίθετα, στην εκκριτική ωτίτιδα το παιδί δεν πονάει, δεν έχει πυρετό, έχει μόνο βαρηκοΐα, η οποία δε γίνεται αντιληπτή και μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στο αυτί.
- Η αντιμετώπιση της εκκριτικής ωτίτιδας είναι στην αρχή συντηρητική με τη χορήγηση φαρμάκων, όταν όμως το υγρό παραμένει για περισσότερο από 2-3 μήνες, είμαστε υποχρεωμένοι να παρέμβουμε χειρουργικά.
Παιδιά σχολικής ηλικίας (5-10 ετών)
Ο έλεγχος είναι απαραίτητος σε κάθε παιδί, πριν πάει στην πρώτη τάξη του σχολείου. Βέβαια τα παιδιά με προβλήματα ακοής έχουν ήδη διαγνωσθεί, ωστόσο είναι καλύτερο να ελέγξουμε όλα τα παιδιά παρά να μας διαφύγει έστω και ένα παιδί με βαρηκοΐα. Ο έλεγχος είναι, επίσης, απαραίτητος σε κάθε παιδί που εμφανίζει μαθησιακές δυσκολίες. Τα αίτια και η αντιμετώπιση είναι τα ίδια με της προηγούμενης ομάδας.
Παιδιά προεφηβικής ηλικίας (10-14 ετών)
Η προεφηβική ηλικία είναι φορτισμένη με σημαντικές αλλαγές στο παιδί. Ο προέφηβος παραπονείται για ασαφή ενοχλήματα από την ακοή παρά έχει κάποιο πρόβλημα βαρηκοΐας. Ο έλεγχος είναι απαραίτητος σε κάθε παιδί με συμπτώματα από το αυτί. Τα αίτια ομοιάζουν με των ενηλίκων (λοιμώξεις, έκθεση σε θόρυβο, νευρολογικές και κληρονομικές παθήσεις). Η αντιμετώπιση παρουσιάζει λιγότερα προβλήματα, καθώς έχουν αναπτυχθεί ο λόγος και η επικοινωνία του παιδιού. Οι μέθοδοι (συντηρητικές και χειρουργικές) είναι όμοιες με των μικρότερων παιδιών.
Τα τελευταία χρόνια έχει επιτευχθεί εντυπωσιακή πρόοδος στην αντιμετώπιση της παιδικής βαρηκοΐας. Έτσι, προλαμβάνονται αρκετές περιπτώσεις βαρηκοΐας, ενώ άλλες θεραπεύονται αποτελεσματικά με τις νεώτερες χειρουργικές επεμβάσεις ή αντιμετωπίζονται με τη χρησιμοποίηση των ειδικών ηλεκτρονικών μηχανημάτων.
