Συνένζυμο Q10: Ένας Σημαντικός Παράγοντας Μακροζωίας

Το συνένζυμο Q10 (CoQ10), γνωστό και ως ουβικινόνη, είναι ένας βασικός αντιοξειδωτικός παράγοντας. Βρίσκεται σε όλα τα κύτταρα του οργανισμού και συγκεκριμένα στις μεμβράνες των οργανιδίων του κυτταροπλάσματος (ενδοπλασματικό δίκτυο, ριβοσωμάτια, σωμάτια του Golgi, λυσοσωμάτια, κυτταρικό σκελετό.

Επίσης βρίσκεται στις μεμβράνες και τα μιτοχόνδρια των κυττάρων (αποθηκεύεται στα μιτοχόνδρια των κυττάρων). Βασικό στόχο έχει την παραγωγή ενέργειας με τη μορφή ATP (ATP είναι η τριφωσφορική αδενοσίνη, που εμπλέκεται στη μεταφορά ενέργειας εντός των κυττάρων του οργανισμού μας).

Να υπενθυμίσουμε πως τα μιτοχόνδρια είναι υπεύθυνα για την παραγωγή ενέργειας και προστατεύουν τα κύτταρα από την οξειδωτική βλάβη και τα βακτήρια ή τους ιούς που προκαλούν ασθένειες και οδηγούν σε βλάβες στο σώμα.

Οι ελεύθερες ρίζες σε υπερβολικές ποσότητες οδηγούν σε οξειδωτική βλάβη, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει τη λειτουργία των κυττάρων με αποτέλεσμα ποικίλες ασθένειες.

Όταν τα επίπεδα του CoQ10 μειώνονται, η μιτοχονδριακή δυσλειτουργία αυξάνεται και η γήρανση επιταχύνεται. Όμως, όταν το CoQ10, προστίθεται στην προβληματική λειτουργία, τα  μιτοχόνδρια ανακάμπτουν και η γήρανση επιβραδύνεται.

Λόγω ακριβώς της συμμετοχής του στην σύνθεση του ATP, το συνένζυμο Q10 επηρεάζει τη λειτουργία όλων των κυττάρων και είναι απαραίτητο για να διατηρείται η υγεία όλων των ιστών και των οργάνων. Δεν αποτελεί μάλιστα έκπληξη το ότι πολλές χρόνιες ασθένειες έχουν συνδεθεί με χαμηλά επίπεδα CoQ10.

Κάθε κύτταρο του σώματος έχει την παρουσία του συνενζύμου, όμως οι υψηλότερες συγκεντρώσεις βρίσκονται στα όργανα με τις μεγαλύτερες ενεργειακές απαιτήσεις, όπως η καρδιά, οι πνεύμονες, τα νεφρά και το συκώτι.

Το συνένζυμο Q10 μειώνεται με την πάροδο του χρόνου. Ξεκινώντας από τη δεκαετία 30-40 ετών να μειώνεται περισσότερο.

Υπάρχουν όμως κι άλλες αιτίες ανεπάρκειας CoQ10 στον οργανισμό, όπως ελαττώματα λόγω γενετικών παραγόντων στη σύνθεση ή χρήση CoQ10, διατροφικές ανεπάρκειες, όπως ανεπάρκεια βιταμίνης Β6, αυξημένο οξειδωτικό στρες λόγω γήρανσης ή άλλων παραγόντων, μακροχρόνιες θεραπείες με στατίνες, αντιβιοτικά, φάρμακα για υπερταση, αντικαταθλιπτικά και άλλα καθώς και αυξημένες απαιτήσεις από τους ιστούς ως συνέπεια ασθενειών.

Συνένζυμο Q10 και υγεία της καρδιάς

Το CoQ10 είναι γνωστό για τα οφέλη του στην καρδιά και για την υγεία των αιμοφόρων αγγείων. Μάλιστα βρίσκεται στα κύτταρα της καρδιάς σε διπλάσια ποσότητα από ότι στα υπόλοιπα όργανα. Τα αγγεία της καρδιάς και του αίματος είναι πλούσια σε μιτοχόνδρια, και αυτό απαιτεί αποδοτική χρήση της ενέργειας σε αυτούς τους ιστούς.

Βοηθά στην πρόληψη και αντιμετώπιση καρδιαγγειακών νοσημάτων, αφού φαίνεται πως προλαμβάνει τις θρομβώσεις, μειώνει τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης και δρα ευεργετικά στις καρδιακές αρρυθμίες.

Επίσης το συνένζυμο Q10 φαίνεται να βοηθά στη θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας μέσω της βελτιωμένης συσταλτικότητας της καρδιάς και της αναστολής της οξείδωσης της LDL χοληστερόλης.

Συνένζυμο Q10 και εγκέφαλος - Ασπίδα για Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον

Το συνένζυμο Q10 έχει προστατευτική δράση για τα εγκεφαλικά κύτταρα από την οξειδωτική βλάβη, αφού μειώνει τη δράση επιβλαβών ενώσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νόσους του εγκεφάλου. Έχει επίσης αποδειχθεί πως διατηρεί τη δομή του εγκεφάλου και επιβραδύνει τη νευροεκφύλιση

Είναι γνωστό ότι η δυσλειτουργία των μιτοχονδρίων, η χρόνια οξείδωση και η χρόνια φλεγμονή που κάποιες από τις αιτίες των νευροεκφυλιστικών παθήσεων όπως η νόσος Αλτσχάιμερ και η νόσος του Πάρκινσον.

Το συσσωρευμένο οξειδωτικό στρες οδηγεί σε παραγωγή και εναπόθεση μιας πρωτεΐνης που ονομάζεται αμυλοειδές β -πεπτίδιο , το οποίο οδηγεί σε μεγαλύτερη οξείδωση και φλεγμονή, με αποτέλεσμα τα κύτταρα του εγκεφάλου κυριευμένα από το αμυλοειδές β -πεπτίδιο να χάνουν τη λειτουργία τους και να πεθαίνουν. Έτσι οδηγούμαστε στην απώλεια της μνήμης και της γνωστικής λειτουργίας.

Μετά από έρευνες έχει παρατηρηθεί ότι το CoQ10 προστίθεται στο αμυλοειδές β -πεπτίδιο –των εγκεφαλικών κυττάρων που νοσούν και προκαλεί την αποσταθεροποίηση και καταστροφή της πρωτεΐνης. Αυτός ο μοναδικός μηχανισμός του CoQ10 μπορεί να οδηγήσει στην αναστροφή της νόσου του Alzheimer σε μοριακό επίπεδο.

Η νόσος του Πάρκινσον, όπως και το Αλτσχάιμερ, είναι το αποτέλεσμα του οξειδωτικού στρες, μετά την παραγωγή μιας μη φυσιολογικής, φλεγμονώδους πρωτεΐνης. Στην προκειμένη περίπτωση η πρωτεΐνη ονομάζεται άλφα-συνουκλεΐνη, η οποία βλάπτει τους νευρώνες σε περιοχές του εγκεφάλου που ελέγχουν την κινητική και τη γνωστική λειτουργία.

Μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι το CoQ10 μειώνει σημαντικά τη βλάβη στους νευρώνες στις περιοχές του εγκεφάλου που επηρεάζονται από τη νόσο του Πάρκινσον, βελτιώνοντας τη λειτουργία του εγκεφάλου.

Άλλες μελέτες αποκαλύπτουν την ευεργετική δράση του συνενζύμου σε δύο περιοχές της λειτουργίας του εγκεφάλου που σχετίζονται με τις ημικρανίες και κάποια προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη και η σχιζοφρένεια. Το συμπλήρωμα CoQ10 φαίνεται να βοηθά στην πρόληψη και θεραπεία των ημικρανιών, αφού διευκολύνει τη λειτουργία των μιτοχονδρίων και μειώνει τη φλεγμονή.

Η βαριά κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή και η σχιζοφρένεια αναγνωρίζεται πλέον ότι έχουν κοινές ρίζες τη δυσλειτουργία των μιτοχονδρίων και τα αυξημένα επίπεδα οξειδωτικού στρες στον εγκέφαλο. Οι άνθρωποι με αυτές τις διαταραχές έχουν υψηλότερους δείκτες οξειδωτικής βλάβης, χαμηλότερα επίπεδα αντιοξειδωτικών και χαμηλότερα από το κανονικό τα επίπεδα του CoQ10.

Το CoQ10 και η λειτουργία των πνευμόνων

Οι σοβαρές ασθένειες των πνευμόνων, όπως το άσθμα και η χρόνια αποφρακτική  πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) προκαλούνται από σοβαρή ανισορροπία της οξείδωσης στους πνεύμονες και συνακόλουθη φλεγμονή. Έχει αποδειχθεί πως τα επίπεδα του CoQ10 είναι σημαντικά χαμηλότερα στους ασθματικούς αλλά και σε ασθενείς με ΧΑΠ.

Σε μελέτες ασθενών με ΧΑΠ παρουσιάστηκαν σημαντικές βελτιώσεις στην απόδοση άσκησης, οξυγόνωσης των ιστών και του καρδιακού ρυθμού, όταν λαμβάναν συμπληρώματα CoQ10.

Οι λειτουργίες του CoQ10 στον οργανισμό δεν σταματούν εδώ, είναι ποικίλες και πιο συγκεκριμένα έχει αποδειχθεί ότι παρουσιάζει θετική επίδραση και στη γονιμότητα, στον διαβήτη και τα ο μεταβολικό σύνδρομο (Το συμπλήρωμα CoQ10 μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη και στην βελτίωση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα), στη διατήρηση νεανικής επιδερμίδας, στην αύξηση της αθλητικής απόδοσης και τη μείωση της κόπωσης, αφού διεγείρει την παραγωγή ενέργειας, αλλά και στην πρόληψη του καρκίνου (διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην προστασία του κυτταρικού DNA και της κυτταρικής επιβίωσης).

Σε ποιες τροφές θα το βρείτε

Το συνένζυμο CoQ10 βρίσκεται σε πολλά φυτικά και ζωικά τρόφιμα, αλλά συντίθεται και από τα κύτταρα του οργανισμού. Το σώμα δεν αποθηκεύει το συνένζυμο Q10.

Πιο συγκεκριμένα βρίσκεται στα λιπαρά ψάρια, σε λαχανικά όπως το σπανάκι, το κουνουπίδι και το μπρόκολο, στα έλαια (ελαιόλαδο, σογιέλαιο), σε όσπρια (φακές, σόγια), σε ξηρούς καρπούς και σπόρους (σουσάμι, φιστίκια κ.α.), στο χοιρινό, το μοσχάρι και το κοτόπουλο και σε κάποια φρούτα.

Μπορεί να ληφθεί και ως συμπλήρωμα διατροφής, με την παρατήρηση ότι το συνένζυμο Q10 είναι μια λιποδιαλυτή ένωση και η απορρόφησή της είναι αργή και περιορισμένη. Όμως η λήψη συμπληρωμάτων CoQ10 με το φαγητό μπορεί να βοηθήσει ώστε να απορροφηθεί πολύ γρηγορότερα.

Ένα κατάλληλο διατροφικό συμπλήρωμα είναι η ουμπικινόλη (Ubiquinol), που περιέχει μια ενεργό μορφή του συνενζύμου Q10 (ουμπικινόνη).

Είναι σημαντικός ο ρόλος της ουμπικινόλης στην παραγωγή κυτταρικής ενέργειας και η ικανότητα της να δωρίζει ηλεκτρόνια και να οξειδώνεται σε ουμπικινόνη, την καθιστά ως ένα εκ των σημαντικότερων αντιοξειδωτικών του οργανισμού, προστατεύοντας τον από το οξειδωτικό στρες και τις ελεύθερες ρίζες.

Βοηθά επίσης το ανοσοποιητικό και το νευρικό σύστημα, τη λειτουργία του εγκεφάλου, δρα ωφέλιμα έναντι των καρδιαγγειακών παθήσεων, υποστηρίζει το συκώτι και τα νεφρά.

Οι συνήθεις δόσεις είναι 30- 90 mg μία με δύο φορές την ημέρα.

Αλληλεπίδραση με τις στατίνες

Τα φάρμακα της κατηγορίας των «στατινών» χρησιμοποιούνται για τη μείωση των επιπέδων των λιπιδίων στο αίμα. Μια σημαντική παρενέργεια της θεραπείας με στατίνες είναι η μείωση των επιπέδων του CoQ10, η οποία μπορεί να ευθύνεται για τον πόνο των μυών και για άλλες παρενέργειες που βιώνουν πολλοί άνθρωποι λαμβάνοντας αυτά τα φάρμακα.

Βιβλιογραφία- πηγές:

-Villalba JM, Parrado C, Santos-Gonzalez M, Alcain FJ. Therapeutic use of coenzyme Q10 and coenzyme Q10-related compounds and formulations. Expert Opin Investig Drugs. 2010 Apr;19(4):535-54.

-Littarru GP, Tiano L. Clinical aspects of coenzyme  Q10: an update. Nutrition. 2010 Mar;26(3):250-4.

-CoQ10: The Longevity Factor, Scientifically reviewed by: Dr. Gary Gonzalez, MD, on July 2020. Written By Lina Buchanan

-Coenzyme Q10, M. GABRIEL KHAN MD, FRCP[C], FRCP[LONDON], FACP, FACC, in Encyclopedia of Heart Diseases, 2006

-Bioactive Nutraceuticals and Dietary Supplements in Neurological and Brain Disease

Prevention and Therapy, 2015

-Textbook of Natural Medicine, Joseph E. Pizzorno and Michael T. Murray, 2020

-Lenaz G, D’Aurelio M, Merlo Pich M, et al. Mitochondrial bioenergetics in aging. Biochim Biophys Acta. 2000 Aug 15;1459(2-3):397-404.

-Quiles JL, Ochoa JJ, Huertas JR, Mataix J. Coenzyme Q supplementation protects from age-related DNA double-strand breaks and increases lifespan in rats fed on a PUFA-rich diet. Exp Gerontol. 2004

-Orsucci D, Mancuso M, Ienco EC, LoGerfo A, Siciliano G. Targeting mitochondrial dysfunction and neurodegeneration by means of coenzyme Q10 and its analogues. Curr Med Chem. 2011

- Beal MF. Mitochondrial dysfunction and oxidative damage in Alzheimer’s and Parkinson’s diseases and coenzyme Q10 as a potential treatment. J Bioenerg Biomembr. 2004 Aug;36(4):381-6.

-Wollen KA. Alzheimer’s disease: the pros and cons of pharmaceutical, nutritional, botanical, and stimulatory therapies, with a discussion of treatment strategies from the perspective of patients and practitioners. Altern Med Rev.2010

- Shults CW, Oakes D, Kieburtz K, et al. Effects of coenzyme Q10 in early Parkinson disease: evidence of slowing of the functional decline. Arch Neurol. 2002 Oct;59(10):1541-50.

-Sutachan JJ, Casas Z, Albarracin SL, et al. Cellular and molecular mechanisms of antioxidants in Parkinson’s disease. Nutr Neurosci. 2012 May;15(3):120-6.

Από την Επιστημονική ομάδα του Υγεία Ευεξία