Η δερματίτιδα είναι φλεγμονή του δέρματος που μπορεί να χαρακτηρίζεται από μία ποικιλία διαφορετικών καταστάσεων που αφορούν διάφορα σημεία του δέρματος. Η δερματίτιδα μπορεί να εμφανίζεται με τη μορφή οιδήματος ή απλής ερυθρότητας του δέρματος και, ανάλογα με την βαρύτητα της κατάστασης, να συνοδεύεται από φουσκάλες, κρούστα και απολέπιση και συχνά φαγούρα. Η δερματίτιδα μπορεί να οφείλεται σε εσωτερικά αίτια ή να επηρεάζεται από εξωγενείς παράγοντες.
ΣΤΑΔΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗΣ
Οι διάφοροι τύποι δερματίτιδας, ανεξάρτητα από το αίτιο που τις προκαλεί, έχουν σε γενικές γραμμές τρία στάδια εξέλιξης. Την οξεία φάση, κατά τη διάρκεια της οποίας υπάρχει έντονο ερύθρημα, οίδημα και δημιουργία φυσαλίδων. Οι φυσαλίδες αυτές εν συνεχεία θ’ ανοίξουν, προκαλώντας στον πάσχοντα φαγούρα και κάψιμο.
Ακολουθεί η υποξεία φάση κατά τη διάρκεια της οποίας οι φυσαλίδες ξεραίνονται, δημιουργώντας κρούστα και λέπια. Στο συγκεκριμένο στάδιο το οίδημα υποχωρεί αλλά η φαγούρα παραμένει. Ο ασθενής θα πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτικός σε αυτό το στάδιο διότι καθώς ξύνεται μπορεί να επιβαρύνει με μικρόβια τα σημεία όπου υπάρχει το πρόβλημα. Τέλος επέρχεται η φάση που χαρακτηρίζει τις μακρόχρονες δερματίτιδες. Το διαρκές ξύσιμο και η καταπόνηση των προβληματικών σημείων οδηγούν σε σκλήρυνση του δέρματος και απολέπιση.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
- Ξηρότητα ή ερύθρημα σε διάφορα σημεία του σώματος
- Κόκκινα εξανθήματα που πιθανόν προέρχονται από επαφή με κάποιον ερεθιστικό παράγοντα (χημικές ουσίες, φυτά κ.ά.)
- Κιτρινωπές φολίδες στο τριχωτό της κεφαλής, τα φρύδια, τις πτυχές της μύτης ή πίσω παό τ’ αυτιά
- Κόκκινες κηλίδες με έντονο κνησμό που έχουν υγρό ή λέπια
- έντονος κι επίμονος κνησμός σε διάφορα σημεία του σώματος
ΕΝΗΜΕΡΩΣΤΕ ΑΜΕΣΑ ΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ …
- Όταν διαπιστώσετε πληγές στο δέρμα με υγρό ή κάποιο χαρακτηριστικό λοίμωξης
- Όταν κατά τη διάρκεια έξαρσης της δερματίτιδας από την οποία υποφέρετε, έρθετε σ’ επαφή με άτομο που πάσχει από κάποιο είδος ιογενούς δερματοπάθειας όπως ο έρπης, η μυρμηγκιά κ.ά.
ΑΙΤΙΕΣ
- Στις εξωγενείς δερματίτιδες το αίτιο είναι συνήθως γνωστό και τις περισσότερες φορές αντιμετωπίσιμο, ενώ στις ενδογενείς το αίτιο παραμένει άγνωστο.
- Στις εξωγενείς δερματίτιδες συγκαταλέγονται η τοξική, η αλλεργική και η λοιμώδης δερματίτιδα εξ επαφής.
- Στις ενδογενείς δερματίτιδες περιλαμβάνονται η ατοπική, η σμηγματορροϊκή, η δυσιδρωτική, η νομισματοειδής, η επιδερμίτιδα, η εντοπισμένη νευροδερματίτιδα, καθώς και διάφοροι άλλοι τύποι που συναντώνται σε διάφορες ομάδες πληθυσμού (βρέφη, ηλικιωμένοι κ.ά.)
Οι δερματίτιδες εξ επαφής
Οι δερματίτιδες εξ επαφής προκαλούνται συνήθως από την επαφή με κάποια ουσία. Συνήθως συνοδεύονται από εξάνθημα με ή χωρίς φαγούρα. Αν και πολλές φορές είναι δύσκολο να εντοπιστεί το ακριβές αίτιο που τις προκαλεί, συνήθεις περιπτώσεις αποτελούν η επαφή με φυτά, φρούτα ή λουλούδια, χημικές ουσίες, απορρυπαντικά, σαπούνια, χλώριο, συνθετικά υφάσματα κλπ. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις δερματίτιδας που προκαλούνται από καλλυντικά και κοσμήματα. Οι ουσίες που προκαλούν δερματίτιδα εξ επαφής είναι κοινότατες στην καθημερινή ζωή. Είναι ουσίες χαμηλού μοριακού βάρους όπως το νικέλιο, το χρώμιο, η φορμαλδεΰδη κλπ.. Η περισσότερο γνωστή από αυτές τις ουσίες είναι το νικέλιο. Χρησιμοποιείται σε κοσμήματα, στα κουμπιά των τζην παντελονιών κ.ά. και μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα σε αλλεργικά άτομα. Οι αλλεργιογόνες αυτές ουσίες χρησιμοποιούνται δυστυχώς ευρέως σε μία μεγάλη γκάμα προϊόντων καθημερινής χρήσης, γεγονός που μας φέρνει αναπόφευκτα σε συνεχή επαφή μαζί τους.
Η νομισματοειδής δερματίτιδα
Η νομισματοειδής δερματίτιδα εμφανίζεται σε άτομα άνω των 55 ετών και εκδηλώνεται με κόκκινες κηλίδες σε πόδια, γλουτούς και χέρια. Συνήθη αίτια μπορεί να είναι το στρες, το ξηρό περιβάλλον ή τα πολύ καυτά μπάνια.
Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα
Η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα δεν προκαλείται από κάποιο γνωστό αίτιο και προσβάλλει το 1-3% του πληθυσμού, αποτελεί δε το 5-10% του συνόλου των δερματικών παθήσεων και συναντάται περισσότερο στους άνδρες. Εκδηλώνεται με μία λιπαρή και κιτρινωπή απολέπιση στο τριχωτό της κεφαλής αλλά και σε άλλες περιοχές όπως στην περιοχή γύρω από τη μύτη, στα γεννητικά όργανα, κάτω από τους μαστούς κλπ. Πολλές φορές συνδέεται με έλλειψη βιοτίνης στα βρέφη ή υπερλειτουργία και απόφραξη των σμηγματογόνων αδένων των ενηλίκων. Συναντάται συχνά σε ασθενείς που πάσχουν από AIDS. Στα βρέφη είναι γνωστή σαν νινίδα και εμφανίζει χονδρές, κιτρινωπές φολίδες στο τριχωτό της κεφαλής, στο μέτωπο ή πίσω από τ’ αυτιά και τα φρύδια. Η νινίδα συχνά εξαφανίζεται από μόνη της, μέσα σε λίγες εβδομάδες ή μήνες.
Ατοπική δερματίτιδα
Η ατοπική δερματίτιδα ή έκζεμα είναι μία αρκετά συχνή, χρόνια αλλεργική δερματοπάθεια με διαρκώς αυξανόμενη συχνότητα, που κυμαίνεται από το 10 έως και το 25% του πληθυσμού. Η αιτιολογία της δεν είναι γνωστή με ακρίβεια, πιθανολογείται όμως ότι πρόκειται για έναν συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει ακόμη εμπεριστατωμένη απάντηση για τα αίτια πρόκλησης της ασθένειας, οι εκλυτικοί παράγοντες που προκαλούν κάθε τόσο εξάρσεις της νόσου στους πάσχοντες είναι γνωστοί:
- Κλιματολογικές συνθήκες. Μεγάλες και απότομες αλλαγές στη θερμοκρασία ή μεγαλύτερη έξαρση των συμπτωμάτων τον χειμώνα
- Αλλεργιογόνα: Τροφές, σκόνη κλπ
- Στρες
- Λοιμώξεις του δέρματος
-Ερεθιστικές ουσίες, υφάσματα, καλλυντικά κλπ
Είδη ατοπικής δερματίτιδας
Μπορούμε να διακρίνουμε τρία είδη ατοπικής δερματίτιδας, ανάλογα με την ηλικία στην οποία εμφανίζεται:
- Ατοπική δερματίτιδα των βρεφών, η οποία εμφανίζεται στον 2ο ή 3ο μήνα της ζωής τους
- Ατοπική δερματίτιδα της παιδικής ηλικίας, η οποία εμφανίζεται σε παιδιά 4-5 ετών και προκαλεί πιο περιορισμένες τοπικά βλάβες
- Ατοπική δερματίτιδα των ενηλίκων, η οποία είναι ακόμη πιο περιορισμένη τοπικά καθώς οι βλάβες περιορίζονται σχεδόν αποκλειστικά στα άκρα του σώματος
Συνήθως, στα πρώτα χρόνια ζωής, οι πιο ήπιες μορφές ατοπικής δερματίτιδας υποχωρούν. Τα παιδιά όμως που έχουν εμφανίσει ατοπική δερματίτιδα είναι πιο επιρρεπή στην ανάπτυξη και άλλων ατοπικών νοσημάτων. Για τον λόγο αυτόν τα μέτρα πρόληψης πρέπει να γίνουν τρόπος ζωής για το παιδί και να μην χρησιμοποιούνται μόνο κατά τη διάρκεια καταστάσεων έξαρσης της νόσου.
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ
Η διάγνωση για τις περισσότερες μορφές δερματίτιδας βασίζεται στην παρατήρηση των σημείων του προβλήματος. Η κλινική εικόνα είναι αρκετά ενδεικτική για την έγκυρη διάγνωση από τον γιατρό και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης δίνουν ασφαλές αποτέλεσμα. Μπορεί να ζητηθεί επίσης κάποιο τεστ προκειμένου να εντοπιστούν οι εκλυτικοί παράγοντες.
Προληπτικά μέτρα για την αντιμετώπιση της δερματίτιδας
- Αποφύγετε το πολύ ζεστό νερό στο μπάνιο προκειμένου να μην προκληθεί υπεραιμία στο δέρμα. Αντιθέτως προτιμήστε νερό κοντά στη θερμοκρασία σώματος.
- Χρησιμοποιήστε ειδικά σαπούνια για το μπάνιο.
- Μετά το μπάνιο να σκουπίζεστε ελαφρά και ποτέ να μην τρίβετε το σώμα με την πετσέτα.
- Πλένετε τα ρούχα στο πλυντήριο και όχι στο χέρι, αποφεύγοντας παράλληλα τη χρήση μαλακτικού.
- Ενυδατώνετε συχνά το σώμα με κάποιο ειδικό προϊόν. Δεν συνιστάται αντίθετα η χρήση κρέμας επάνω σε κοκκινίλες και ερεθισμούς.
- Προτιμάτε τα βαμβακερά ρούχα. Αποφύγετε όσο είναι δυνατόν τα μάλλινα, τα νάιλον και τα συνθετικά υφάσματα.
- Προσέξτε ιδιαίτερα τη διατροφή σας.
- Κόβετε συχνά τα νύχια προκειμένου ν’ αποφευχθούν οι τραυματισμοί κατά το ξύσιμο. Στα νήπια καλό είναι να φοράτε γάντια.
- Αποφύγετε την εφίδρωση.
- Αποφύγετε το στρες.
Αλλεργικές παθήσεις σχετικές με την ατοπική δερματίτιδα
Περίπου τα ¾ των παιδιών που εμφανίζουν ατοπική δερματίτιδα σε βρεφική ηλικία, θα εμφανίσουν και κάποια άλλη αλλεργική πάθηση (ρινίτιδα, άσθμα, κνίδωση κλπ) στα μετέπειτα χρόνια της ζωής τους.
Βλεφαρίτιδα: Πρόκειται για φλεγμονή στο έξω μέρος των βλεφάρων αλλά και στο εσωτερικό τους. Κοκκινίζουν, είναι ξηρά, ζαρώνουν, υπάρχει κνησμός και ξηρό ή λιπαρό έκκριμα ιδίως στις άκρες των βλεφάρων, ενώ συχνά οι βλεφαρίδες αραιώνουν ή και πέφτουν.
Οφθαλμικός καταρράκτης: Συχνά η ατοπική δερματίτιδα επιπλέκεται με σταφυλοκοκκικές λοιμώξεις στο δέρμα. Ο ιός του απλού έρπητα μπορεί να προκαλέσει γενικότερη λοίμωξη του δέρματος με σχηματισμό γενικευμένου ερυθρήματος, φυσαλίδες που αιμορραγούν και σχηματίζεται κρούστα, ενώ μπορεί να προκληθεί και υψηλός πυρετός. Πρόκειται για μία κατάσταση (eczema herpeticum) που απαιτεί νοσοκομειακή νοσηλεία.
Παλαιότερα, με τη χρήση του εμβολίου κατά της ευλογιάς (πλέον έχει σταματήσει η χορήγησή του διότι η ο ιός της ευλογιάς έχει πρακτικά εξαφανισθεί) υπήρχε ο κίνδυνος να προκληθεί, στα άτομα με με σοβαρή μορφή ατοπικής δερματίτιδας, μία εξαιρετικά επικίνδυνη παρενέργεια (γνωστή ως eczema vaccinatum), η οποία σε αρκετές περιπτώσεις είχε θανατηφόρα έκβαση.
Ερεθιστική δερματίτιδα: Σε αρκετά άτομα που στο παρελθόν είχαν νοσήσει από ατοπική δερματίτιδα και βρίσκονται σε περίοδο ύφεσης της νόσου, ενδέχεται να εμφανιστεί (ιδίως στα χέρια) ερεθιστικού τύπου δερματίτιδα μετά από επαφή με χημικές ή άλλες ουσίες.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Το κυριότερο βήμα για τη θεραπεία των διαφόρων μορφών δερματίτιδας είναι ο εντοπισμός του εκλυτικού παράγοντα που την προκαλεί, εφόσον κάτι τέτοιο είναι εφικτό.
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ
Μία συνηθισμένη θεραπεία για τον περιορισμό της έντασης των συμπτωμάτων είναι τα χλιαρά μπάνια και ακολούθως η επάλειψη του δέρματος με βαζελίνη ή με κρέμες υδροκορτιζόνης.
Για τη νομισματοειδή δερματίτιδα μπορείτε να μουλιάσετε τη μολυσμένη περιοχή με αλατόνερο και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσετε αλοιφή που περιέχει κορτικοστεροειδές.
Για τη σμηγματορροϊκή δερματίτιδα κυκλοφορούν στο εμπόριο ειδικά σαμπουάν με πίσσα, αλλά θα πρέπει να είσαστε εξαιρετικά προσεκτικοί στη χρήση τους, ακολουθώντας κατά γράμμα τις οδηγίες χρήσεως.
Γενικά κυκλοφορούν στο εμπόριο πολλές διαφορετικές αλοιφές και κρέμες, για κάθε περίπτωση, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις ο θεράπων δερματολόγος μπορεί να σας δώσει κάποιο σκεύασμα δικής του σύστασης, το οποίο θα πρέπει να παρασκευάσει φαρμακοποιός. Είναι όμως γεγονός ότι πολλά δερματικά προβλήματα είναι πολύ δύσκολο να τύχουν οριστικής θεραπείας, καθώς οι ασθένειες του δέρματος συχνά επανεμφανίζονται μετά την πάροδο κάποιου χρονικού διαστήματος ή παρουσιάζουν έξαρση κάποιες εποχές του έτους.
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ
Οι εναλλακτικές θεραπείες έχουν σαν στόχο κυρίως την ανακούφιση των συμπτωμάτων και όχι την ίαση της πάθησης.
Φυτοθεραπεία
Τα βότανα έχουν χρησιμοποιηθεί κατά κόρον από αρχαιοτάτων χρόνων για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων των δερματοπαθειών. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε 2-3 κουταλάκια ξερής λάππας ανά φλιτζάνι με ζεστό νερό, παρασκευάζοντας ένα ρόφημα. Η αλοιφή από καλεντούλα ή χαμομήλι είναι επίσης ανακουφιστικά σε αρκετές μορφές δερματίτιδας. Πάντως χρειάζεται προσοχή στη χρήση των διαφόρων βοτάνων, η οποία πρέπει να γίνεται υπό την επίβλεψη γιατρού.
Ομοιοπαθητική
Η ομοιοπαθητική συνιστά Rhus toxicodendron για την ανακούφιση του κνησμού ή θα επιλέξει μέσα από μία γκάμα σκευασμάτων που ανταποκρίνονται στην ιδιαιτερότητα του προβλήματος και το ιατρικό ιστορικό σας. Το συμπλήρωμα της διατροφής με βιταμίνες και ψευδάργυρο, καθώς και η προσεγμένη δίαιτα θα παίξου κι αυτά το ρόλο τους στην ύφεση του προβλήματος.
Πηγές
- Atopic dermatitis. (2019). https://www.niams.nih.gov/health-topics/atopic-dermatitis/advanced
- Atopic eczema. (2019). https://www.nhs.uk/conditions/atopic-eczema/causes/
- Contact dermatitis. (2019). https://www.nhs.uk/conditions/contact-dermatitis/
- Dyshidrotic eczema. (n.d.). https://nationaleczema.org/eczema/types-of-eczema/dyshidrotic-eczema/
- Eczema: Types and treatment. (n.d.). https://www.aad.org/public/diseases/eczema/types
- Eichenfield LF, et al. (2017). Current guidelines for the evaluation and management of atopic dermatitis: A comparison of the Joint Task Force Practice Parameter and American Academy of Dermatology guidelines. https://www.jacionline.org/article/S0091-6749(17)30149-5/fulltext
- Kaufman B, et al. (2021). Eczema in skin of color: What you need to know. https://nationaleczema.org/eczema-in-skin-of-color/
- Woo TE, et al. (2019). Scratching the surface: A review of dermatitis. https://journals.lww.com/aswcjournal/Fulltext/2019/12000/Scratching_the_Surface__A_Review_of_Dermatitis.6.aspx
