Ο καφές είναι ένα από τα πιο δημοφιλή ροφήματα παγκοσμίως (αν όχι το πιο δημοφιλές). Κατασκευάζεται από τα καβουρδισμένα και αλεσμένα σπόρια του καφεόδεντρου.
Οι σπόροι του καφέ, πριν περάσουν από επεξεργασία, περιέχουν πολλά συστατικά, τα οποία επηρεάζουν ποικιλότροπα τον οργανισμό των ανθρώπων.
Αμέτρητες μελέτες έχουν γίνει για τη σύσταση του καφέ, τις ουσίες που περιέχει και τη θετική ή επιβλαβή επίδραση αυτών των ουσιών στον ανθρώπινο οργανισμό.
Είναι ευρέως γνωστό πως ο καφές περιέχει την καφεΐνη, η οποία είναι διεγερτική και αυξάνει την εγρήγορση. Λειτουργεί αποκλείοντας τις επιδράσεις της αδενοσίνης, της χημικής ουσίας του εγκεφάλου που ενεργοποιεί το αίσθημα της κούρασης. Την ίδια στιγμή ενεργοποιεί την απελευθέρωση αδρεναλίνης, που σχετίζεται με αυξημένη ενέργεια. Με αυτόν τον τρόπο και σε υψηλότερες δόσεις, αυτά τα αποτελέσματα μπορεί να γίνουν εντονότερα, οδηγώντας σε άγχος και έντονη νευρικότητα. Στο ίδιο πλαίσιο ο καφές είναι ένας μεγάλος εχθρός του ύπνου, γιατί ακριβώς η καφεΐνη δεσμεύει τους υποδοχείς της αδενοσίνης, καταστέλλοντας έτσι τη δράση της. Ο Willett αναφέρει χαρακτηριστικά: «Αν και αγαπώ τον καφέ, πίνω μόνο περιστασιακά, διαφορετικά δεν κοιμάμαι καλά. Πολλοί άνθρωποι με προβλήματα ύπνου δεν γνωρίζουν πως αυτά μπορεί να οφείλονται στον καφέ».
Ωστόσο, έχει αποδειχτεί, πως ο καφές έχει διεγερτικές δράσεις, οι οποίες δεν οφείλονται μόνο στην καφεΐνη. Περιέχει ουσίες όπως η καφεστόλη και η καβεόλη, οι οποίες μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα.
Σύμφωνα με έρευνες η κατανάλωση καφέ μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα που αφορούν όλα τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού.
Μελέτης δείχνουν ότι τα ποτά με καφεΐνη μπορεί να επιδεινώσουν τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (GERD) σε κάποιους ανθρώπους.
Επίσης, δεν βοηθάει στην απορρόφηση του σιδήρου και μπορεί να επιδεινώσει καταστάσεις όπως είναι η σιδηροπενική αναιμία. Μπορεί να προκαλέσει γαστρίτιδα, κολίτιδα και έλκη. Μερικά ακόμη προβλήματα που προκύπτουν από την κατανάλωση καφεΐνης, είναι οι ήπιες κρίσεις πανικού, το αυξημένο άγχος και η αυπνία. Επιπλέον, διαφοροποιεί το χρώμα των δοντιών.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρον αποδείχτηκε η έρευνα ΄΄ΑΤΤΙΚΗ΄΄που πραγματοποιήθηκε για την υγεία και τη διατροφή. Η έρευνα διεξήχθη στην Αττική το 2004 και μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε στις αρνητικές επιπτώσεις του καφέ, στον οργανισμό των ανθρώπων.
Φαίνεται λοιπόν, ότι η μέτρια ή η υψηλή κατανάλωση καφέ, δεν είναι άσχετη από την αύξηση της φλεγμονής. Η σχέση αυτή, εξηγεί και τα προβλήματα που δημιουργούνται από την κατανάλωση του καφέ στο καρδιαγγειακό σύστημα.
Τέλος, μία ακόμη μελέτη του 2007, αναφέρθηκε κι αυτή στα προβλήματα που προκύπτουν από την κατανάλωση καφεΐνης και ιδιαίτερα τόνισε πως έχει ενοχοποιηθεί για αύξηση του κινδύνου υψηλής πίεσης του αίματος.
Η κατανάλωση καφέ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ενδέχεται να αυξήσει την πιθανότητα αποβολής και να οδηγήσει στη μείωση του βάρους του μωρού, ακόμα και στην πρόωρη γέννησή του. Αυτό συμβαίνει γιατί η εγκυμοσύνη αλλάζει τον τρόπο που το σώμα μεταβολίζει την καφεΐνη, η οποία ενδέχεται να διαπεράσει τον πλακούντα και να φτάσει στο έμβρυο. Η αποφυγή της καφεΐνης την περίοδο της κύησης αλλά και του θηλασμού είναι επιβεβλημένη για τις γυναίκες.
Πόσους καφέδες μπορεί κανείς να καταναλώνει με ασφάλεια κάθε ημέρα;
Για τους περισσότερους ενήλικες, η κατανάλωση έως 400 mg καφεΐνης καθημερινά φαίνεται να είναι ασφαλής. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι η καφεΐνη βρίσκεται κρυμμένη σε πάρα πολλά προϊόντα που καταναλώνουμε. Για παράδειγμα τα αναψυκτικά όπως η κόκα κόλα, οι ανθρακούχες πορτοκαλάδες, η Sprite, το Red Bull, διάφορα παγωτά με καφέ (Ben & Jerry’s, Haagen-Dazs, Starbucks) και κάποιες σοκολάτες περιέχουν μεγάλη ποσότητα καφεΐνης. Πρέπει να ξέρουμε πως δεν έχει σημασία πόσους καφέδες καταναλώνει κανείς, αλλά πόσα mg καφεΐνης προσλαμβάνει ημερησίως ανεξαρτήτως προέλευσης. Οι έφηβοι θα πρέπει να καταναλώνουν μικρότερα ποσά καφεΐνης σε σχέση με τους ενήλικες, αλλά δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη ενδεικνυόμενη ημερήσια ποσότητα.
Οι ασθενείς βέβαια που έχουν συγκεκριμένα προβλήματα όπως αρρυθμίες, ταχυκαρδία, καρδιολογικά προβλήματα, νεφρική ανεπάρκεια, ελκώδη κολίτιδα, γαστρεντερίτιδα, διάρροια, ή ψυχιατρική νόσο (γενικευμένο άγχος και κρίσεις πανικού) δεν πρέπει να καταναλώνουν καθόλου καφεΐνη.
Ένα μείζον θέμα που δημιουργείται αφορά το καβούρδισμα. Το καβούρδισμα έχει την ιδιότητα να κάνει τον καφέ αρωματικό και απολαυστικό. Επιπροσθέτως, οι καβουρδισμένοι κόκκοι καφέ, περιέχουν πάνω από χίλιες ουσίες, από τις οποίες οι εννέα, έχουν καταγραφεί ως καρκινογόνες. Προβληματικές όμως ουσίες περιέχονται και στον γνωστό ντεκαφεϊνέ, γιατί έχει υποστεί επεξεργασία από τις βιομηχανίες, ώστε να αφαιρεθεί η καφεΐνη.
Επίσης, όταν δεν χρησιμοποιείται χάρτινο φίλτρο, όπως στις μηχανές εσπρέσο για αλεσμένο καφέ, στις καφετιέρες γαλλικού καφέ με πρέσα και στην περίπτωση του ελληνικού καφέ, τα διτερπένια (είναι ελαιώδεις χημικές ουσίες που εμπεριέχονται στον καφέ) δεν φιλτράρονται και μπορεί να αυξήσουν το επίπεδο της LDL χοληστερίνης στο αίμα, με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία των αρτηριών. Οι ουσίες αυτές, ωστόσο, είναι σχεδόν ανύπαρκτες στον φιλτραρισμένο και στον στιγμιαίο καφέ.
Κάτι άλλο που είναι προβληματικό στην κατανάλωση του καφέ είναι ότι πολλές φορές πολύς κόσμος προσθέτει διάφορα έξτρα, όπως σαντιγί και σιρόπια, κάτι που αυξάνει κατακόρυφα τις θερμίδες του ροφήματος, με τα λιπαρά και τη ζάχαρη που καταναλώνονται. «Με όλα αυτά τα πρόσθετα, ο καφές μπορεί να μετατραπεί σε junk food των 500 μέχρι και 600 θερμίδων», τονίζει ο Willett.
Βιβλιογραφία:
-An update on the mechanisms of the psychostimulant effects of caffeine, Sergi Ferré, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18088379/
-The effects of low doses of caffeine on human performance and mood, H R Lieberman, R J Wurtman, G G Emde, C Roberts, I L Coviella, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3114783/
-Weinberg, Bennett Alan· Bealer, Bonnie K (2001). The World of Caffeine: The Science and Culture of the World's Most Popular Drug. Νέα Υόρκη: Routledge.
-Coffee, Caffeine, and Health, Rob M van Dam, Frank B Hu, Walter C Willett, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32706535/
